امروزه عبارت جهان موازی دیگر چندان ناآشنا نیست و هر یک از ما حداقل یک بار آن را شنیده‌ایم. سال‌ها پیش اگر کسی ادعا می‌کرد که در همین لحظات ممکن است یک فرد شبیه به ما در عالم دیگری مشغول به تجربه دیگر تصمیمات ما باشد، نسبت به حرف او گارد می‌گرفتیم و ساده از کنارش عبور می‌کردیم؛ اما امروزه علوم مختلف در پی اثبات جهان های موازی، نظریات مختلفی مطرح کرده‌اند که میتوانند انسان را ساعت‌ها به فکر فرو ببرند. به همین منظور در این مقاله سعی داریم به این موضوع بپردازیم که جهان موازی چیست و چه نظریاتی وجود آن را اثبات می‌کند؛ بنابراین، اگر این موضوع شما را نیز کنجکاو و هیجان‌زده کرده است، توصیه می‌شود تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
منظور از جهان موازی چیست؟
هنگامی که صحبت از اثبات جهان موازی می‌شود، اولین سؤالی که در ذهن خیلی از ما شکل می‌گیرد این است که آیا ما در یک جهان واحد زندگی می‌کنیم و هیچ نشانه‌ای از وجود دیگر جهان‌ها وجود ندارد؟ درواقع سالیان گذشته اگر کسی این سؤال را مطرح می‌کرد او را دیوانه خطاب می‌کردند؛ اما باید بدانید دانش امروز را مدیون همین افراد کنجکاوی هستیم که با ذهنی باز، نشانه‌های جهان را برای یافتن پاسخ صحیح این سؤال حیاتی دنبال کردند.
امروزه علوم مختلف با استدلال‌های گوناگونی وجود جهان‌های دیگری که بسیار شبیه به جهان فعلی ما هستند را تأیید کرده و آنها را این‌گونه توصیف می‌کنند که نسخه‌های بسیار شبیه به ما در جهان‌های دیگری وجود دارند که زاویه دیدشان نسبت به زندگی با ما فرق داشته و بهنوعی اتفاقات و سرنوشت متفاوتی برای آنها رقم می‌خورد؛ به‌طورکلی این تعریفی از جهان موازی به زبان ساده است که به تئوری جهان چندتایی نیز معروف است.
در کتاب‌ها، فیلم‌ها و بسیاری از بازی‌های ویدئویی از این تئوری برای پیشبرد یک سناریوی جذاب و هیجان‌انگیز استفاده شده است که چند نمونه موفق آن را می‌توان مجموعه پیشتازان فضا، کتاب دنیاهای چندگانه آلبی برایت و انیمیشن دیجی‌مون دانست که توانسته‌اند نظر بسیاری از علاقه‌مندان به ایده جهان های موازی یا چندجهانی را به خود جلب کنند.
دنیاهای چندگانه آلبی برایت
راه‌های زیادی برای درک و بررسی جهان موازی وجود دارد که مهم‌ترین آن این است که می‌توانیم به چگونگی تشکیل دنیای فعلی خود بپردازیم و از این طریق سرنخ‌های علمی مرتبط با دنیا موازی را دنبال کنیم. براساس نظریه بیگ بنگ، عوامل ناشناخته‌ای سبب تورم و گسترش یک نقطه تکینه در فضای سه‌بعدی شده‌اند. منظور از نقطه تکینه در علم ریاضی، نقطه‌ایست که با منطق ریاضی تعریف نشده و بهنوعی غیرقابل دیفرانسیل‌گیری است.
بنابراین، انرژی بسیاری که بهواسطه این انبساط ایجاد شد، سبب تابش نور و تبدیل ذرات کوچک به تکه‌های بزرگتری از ماده شد. امروزه این تکه‌ها را تحت عنوان کهکشان‌های مختلف همچون کهکشان راه شیری و دیگر سیارات و ستارگان می‌شناسیم. حال به همان سؤال اول می‌رسیم که آیا تنها جهان ما از این طریق تشکیل شده است؟
به‌طورکلی پنج نظریه علمی وجود دارد که درک چرایی و چگونگی وجود چندجهانی را امکان‌پذیر کرده و در مقالات و تحقیقات مختلفی اصطلاح Multiuniverse را برای معرفی جهان‌های چندگانه به کار برده‌اند. جهت آشنایی بیشتر با حقایق جهان موازی و اینکه بدانید جهان موازی چیست، در ادامه به بررسی این پنج نظریه پرداخته‌ایم.
نظریات علمی جهت اثبات جهان موازی
تا به امروز دانشمندان متعددی از مسیرهای مختلفی سعی کرده‌اند به اثبات تئوری جهان موازی بپردازند که تاکنون پنج مفهوم متفاوت، جهان چندگانه را توصیف می‌کنند که در این قسمت به بیان هر یک از این نظریات پرداخته‌ایم.
عالم‌های بیکران
طبق این نظریه بیان می‌شود که فضا_زمان صاف است؛ علیرغم اینکه بسیاری از ما نمیدانیم فضا_زمان چگونه است، موافقان این نظریه ادعا دارند عالم به صورت صاف تشکیل شده و نامحدود است؛ به‌گونه‌ای که طبق این نظریه می‌توان احتمال وجود عالم‌های بسیاری، خارج از این عالم را مورد بررسی قرار داد؛ اما باید به این نکته نیز توجه کنید با این نظریه می‌توان تکرار جهان‌ها را نیز محتمل دانست؛ چرا که ذرات تنها از راستاها و جهات خاصی شروع به تجمع می‌کنند.
عالم‌های دختر
این نظریه به این موضوع اشاره دارد که چندین جهان میتوانند از قوانین مکانیک کوانتوم یا چگونگی رفتار ذرات زیراتمی پیروی کنند. درواقع اگر به قوانین احتمال توجه کنید خواهید‌یافت برای هر یک از تصمیمات ما نتایج مختلفی وجود دارد که هر یک از آنها میتوانند در طیف وسیعی از جهان‌ها وجود داشته باشند؛ به‌طور مثال ممکن است شما در ایران به یک درخواست کاری پاسخ مثبت بدهید؛ اما در جهان دیگری این درخواست را رد کرده و به بررسی فرصت‌های بهتری بپردازید. درواقع هردوی این نتایج حاصل تصمیم شما در عالم‌های دختر بوده و در حال رخ‌دادن هستند.
عالم‌های حباب‌دار
این نظریه از همان نظریه انبساط اولیه جهان سرچشمه می‌گیرد که طبق تحقیقات یک کیهان شناس از دانشگاه تافتز به نام ” الکساندر ویلنکین” این‌گونه بیان می‌شود که اگر به فضا_زمان به‌عنوان یک کل نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد که برخی از مناطق فضا همچون نقطه انفجار بزرگ و تشکیل عالم ما، توقف انبساط رخ داده است؛ درصورتی‌که دیگر بخش‌های فضا در حال تورم و بزرگ‌تر شدن هستند.
بنابراین، اگر جهان فعلی خودمان را به صورت یک حباب تجسم کنیم، آن را در میان شبکه‌ای از فضاهای حبابی متصور خواهیم شد که بعضی قسمت‌های شبکه بیشتر و برخی قسمت‌ها کمتر متورم شده‌اند. نکته جالب و مهم این نظریه این است که قوانین فیزیکی در عالم‌های متفاوت نیز با یکدیگر فرق دارند؛ چرا که این عالم‌ها پیوسته نیستند.
عالم‌های ریاضی
برای توضیح مفهوم جهان های موازی یا به‌عبارتی دیگر جهان چندتایی می‌توان درعلم ریاضی نیز کاوش کرد و به تعبیری ساده اثبات کرد که ساختار ریاضیات در جهان‌های مختلف ممکن است تغییر کند؛ به‌گونه‌ای که این جهان‌ها هستند که تعیین می‌کنند ساختار ریاضیات در آن جهان چگونه باشد.
“مکس تگمارک” توسعهدهنده نظریه عالم‌های ریاضی در یکی از مقاله‌های خود در سال 2012 اینطور بیان می‌کند که ساختار ریاضی به‌گونه‌ایست که شما میتوانید آن را کاملا مستقل از بار انسانی در نظر بگیرید. درواقع طبق نظر او، عالم‌های مختلفی وجود دارند که فارغ از موجودیت فرد تعریف شده‌اند و میتوانند بدون هیچ انسانی وجود داشته و توسعه یابند.
عالم‌های موازی
بر اساس این نظریه، دوباره نظریه فضا_زمان مطرح شده و تعداد دقیق پیکربندی‌های ممکن ذرات در چند عالم را می‌توان به 10101221010122 حالت مستقل محدود کرد؛ بنابراین، می‌توان دریافت بینهایت تکه کیهانی وجود دارد که آرایش ذرات درون آنها باید تکرار شود. درواقع این موضوع به مفهوم وجود بینهایت دنیای موازی اشاره دارد که هر کدام از آنها کاملا مشابه ما هستند؛ اما تنها در موقعیت یک ذره، با جهان ما متفاوت هستند.
نظریه ریسمان چه استدلالی برای درک جهان‌های موازی مطرح می‌کند؟
یک نظریه بسیار مهم درباره جهان موازی وجود دارد که توجه بسیاری از علاقه‌مندان سراسر جهان را به خود جلب کرده است؛ به همین سبب تصمیم گرفتیم در این بخش از مطلب به صورت کاملا مفصل به بررسی و بیان آن بپردازیم.
مکانیک کوانتوم به‌تنهایی قادر به توصیف جهان موازی نشد و لاجرم ادغام این مبحث با نسبیت عام، نظریه‌ای با نام نظریه ریسمان را به وجود آورد. برایان گرین، نویسنده کتاب حقیقت پنهان با 25 سال تحقیق بر روی نظریه ریسمان، به این باور رسید که درک دنیای موازی یا چندجهانی از همین نظریه ناشی می‌شود.
در این نظریه سعی بر این شده است تا تعارض ریاضی میان قوانین مکانیک کوانتوم و نسبیت عام، از بین برود و یک سازگاری در آنها ایجاد شود. نظریه ریسمان می‌تواند کل نظام هستی را در 10 الی 11 بعد مرتعش توصیف کند.
حال سؤالی که پیش می‌آید این است که میان نظریه ریسمان و جهان موازی چه ارتباطی وجود دارد؟ برای اینکه بهتر متوجه شوید دنیای موازی چیست، در این قسمت مفصلا به بررسی ارتباط این نظریه با تئوری جهان موازی پرداخته‌ایم. جالب است بدانید در نظریه ریسمان دلایل متعددی وجود دارد که تئوری دنیای موازی را متحمل می‌سازد.
ممکن است اسم این نظریه ذهن شما را تنها محدود به درک وجودیت رشته‌ها یا ریسمان‌هایی کند که از آنها صحبت می‌کنیم؛ اما باید بدانید این نظریه در مورد غشاهایی خاص(دارای دو سطح) صحبت می‌کند. درواقع بر اساس این نظریه ممکن است ما در یکی از این سطوح زندگی کنیم؛ درحالی‌که سطوح دیگری در فضا شناور باشند.
برایان گرین ادعا می‌کند نظریه ریسمان در LHCهای (شتابدهنده‌های بزرگ هادرونی) موجود در سرن (سازمان اروپایی تحقیقات هسته‌ای) قابل آزمایش است؛ اما سؤالی که پیش می‌آید این است که چه چیزی می‌تواند این نظریه را اثبات کند؟
به‌طورکلی اگر ما در یکی از این غشاهای بزرگ در حال زیست باشیم و عالم‌ها یا به‌عبارتی غشاهای دیگری نیز وجود داشته باشند، احتمال وقوع اتفاقات مختلفی پررنگ می‌شود.
هنگامی که ذرات با سرعتی نزدیک به سرعت نور در شتابدهنده‌های سرن با هم برخورد می‌کنند، برخی از بقایای به جا مانده از این برخوردها میتوانند از عالم ما خارج و به عالم‌های دیگری وارد شوند. از طرفی دیگر باتوجه‌به اصل پایستگی انرژی و ماده در جهان، اگر مقداری ماده از عالم ما خارج و به عالمی موازی وارد شود، مقدار ماده در این غشا کاهش یافته و نشاندهنده این است که میزان انرژی پس از برخورد، باید از انرژی ماقبل برخورد کمتر باشد.
بر این اساس اگر میزان انرژی را پیش از برخورد پروتون‌ها محاسبه کنیم و سپس با میزان انرژی پس از برخورد مقایسه کنیم، می‌فهمیم که جهان موازی وجود دارد یا خیر؛ به‌گونه‌ای که اگر این مقدار کمتر باشد، می‌توان به این نتیجه رسید که پس از برخورد، برخی از ذرات از غشا و عالم ما خارج شده و به عالم دیگری وارد شده‌اند.
ماجراهای زک نیوتون و دوستان: کهکشان تماشایی
چه کسانی با تئوری دنیای موازی مخالف هستند؟
حال که دریافتید چه افرادی با تئوری جهان موازی موافق هستند، به نظر می‌رسد بررسی تئوری جهان موازی از نگاه افراد مخالف با آن نیز مفید خواهد بود. در سال 2015 مقاله‌ای توسط «اتان سیگال» ارائه شد که طی آن مفهوم نامحدود بودن و ادامه یافتن همیشگی فضا_مکان را تأیید کرد؛ اما معتقد بود محدودیت‌هایی در این گسترش بینهایت نیز وجود دارد.
درواقع او به این موضوع اشاره داشت که جهان فعلی ما قدمتی کمتر از 14 میلیارد دارد؛ به همین دلیل نمیتوان آن را نامتناهی دانست و محدودیت‌های زیادی دارد. این نظر اتان سیگال احتمال تنظیم مجدد ذرات را نیز زیر سؤال برد؛ بنابراین، طبق این دیدگاه، احتمال وجود جهان موازی و حضور آدم‌هایی مشابه ما در دیگر عالم‌های موازی نیز کمرنگ می‌شود.
از سویی دیگر او بر این باور بود که انبساط اولیه جهان به صورت نمایی رخ داده و با گذر زمان، سرعت و میزان تورم کند شده است؛ به همین دلیل ذرات ماده حاصل از انفجار بزرگ دیگر گسترش نیافتهاند؛ بنابراین، به این نتیجه رسید که تفاوت سرعت تورم منجر به ایجاد عالم‌های متفاوتی می‌شود که چندان شبیه به عالم ما نخواهند بود.
بر همین اساس موافقان نظر سیگال هنگام مواجهه با سؤالاتی نظیر «آیا سیاره های قابل سکونت وجود دارند؟» یا « جهان موازی کجاست؟»، تمامی احتمالات وجودیت این عالم‌ها را رد کرده و جهان فعلی ما را یک جهان واحد میدانند.
جمع‌بندی
از آنجایی که امروزه نظریات مختلفی در راستای درک تئوری جهان موازی ارائه می‌شود، تلاش کردیم در ابتدای این مطلب به این موضوع بپردازیم که دنیای موازی چیست و سپس به نظریات مختلفی که درباره این تئوری هیجان‌انگیز مطرح شده است بپردازیم. ما در تمامی دوران فعالیت خود در انتشارات هفت و نیم با ارائه انواع کتاب‌ها ازجمله کتاب علمی تخیلی برای نوجوانان و کودکان بر امر کتابخوانی و کاوش در حقایق عالم هستی تأکید ویژهای داشته‌ایم.
به همین منظور در این مقاله نیز سعی کردیم با ارائه اطلاعات مختلف در خصوص تئوری جهان موازی و بررسی جهان های موازی به زبان ساده، شما را به شناختی نسبتا جامع از این تئوری جذاب برسانیم؛ حال شما باید تصمیم بگیرید کدام نظریه منطق شما را قانع کرده و بیشتر به واقعیت نزدیک است.
