یکی از مهم‌ترین مشخصه‌هایی که در شناخت وضعیت فرهنگی، اجتماعی و آموزشی کشورها بررسی می‌گردد، سرانه مطالعه آن‌هاست. ایران در سال‌های اخیر با سرانه مطالعه بسیار پایینی همراه بوده است که این موضوع به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های دغدغه‌مندان فرهنگی کشور تبدیل شده است.
آمارهای متفاوتی از سرانه مطالعه در ایران اعلام می‌گردد و نمی‌توان یک عدد دقیق برای آن مشخص کرد؛ اما چیزی که واضح بوده و در همه این آمارها به چشم می‌خورد، کم‌بودن سرانه مطالعه در کشور است. اکنون شاید بپرسید اصلاً چه اهمیتی دارد که سرانه مطالعه در ایران زیاد یا کم باشد؟ در سایر کشورها آمار سرانه مطالعه چگونه است؟ چه عواملی باعث کاهش سرانه مطالعه در ایران شده‌اند و چگونه می‌توان این مشکل را حل کرد؟ در این مقاله قصد داریم به پاسخ تمامی این پرسش‌ها بپردازیم. پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
سرانه مطالعه چیست؟
ابتدا بهتر است بدانیم که سرانه مطالعه دقیقا چیست؟ در واقع بهترین و عامیانه‌ترین تعریفی که می‌توان برای سرانه مطالعه بیان کرد، عبارت است از: “میانگین زمان بازه‌های مطالعه هر فرد در 24 ساعت شبانه‌روز”. حال برای اینکه سرانه مطالعه یک کشور را محاسبه کنند، زمان مطالعه افراد مختلف را با هم جمع کرده و بر تعداد روزها و تعداد افراد تقسیم می‌کنند.
ازآنجایی‌که بررسی میزان مطالعة همه مردم یک کشور، کار بسیار سختی است، معمولاً یک گروه را به‌عنوان یک جامعه آماری مشخص می‌کنند و بر اساس روشی که بیان شد، سرانه مطالعه این گروه را مشخص می‌کنند و آن را برای تمام کشور در نظر می‌گیرند.
چرا بررسی سرانه مطالعه اهمیت دارد؟
اکنون که با مفهوم سرانه مطالعه به طور کامل آشنا شدید، شاید بخواهید بدانید که چرا این شاخص در کشورهای مختلف از چنین اهمیت بالایی برخوردار است و همواره جوامع مختلف در صدد افزایش میزان آن هستند؟ اگر بخواهیم در یک عبارت به این سؤال پاسخ دهیم می‌توانیم به «تأثیر فوق‌العاده مطالعه بر آگاهی مردم» اشاره کنیم.
حال چرا بالارفتن آگاهی اهمیت دارد؟ در واقع تمامی مشکلاتی که به‌صورت شخصی و یا جمعی برای انسان‌ها اتفاق می‌افتد، با آگاهی افراد قابل حل‌شدن هستند. برعکس این موضوع، عدم توانایی مدیریت چالش‌ها به هنگام اتفاق‌افتادن آن‌هاست زمانی که مردم از آگاهی لازم برخوردار نیستند و این موضوع خود می‌تواند منجر به مسائل عظیم‌تر گردد؛ بنابراین به هر میزان که سرانه مطالعه کشور افزایش یابد، آگاهی و توانایی مردم آن کشور در مواجهه با چالش‌ها و مشکلات بیشتر خواهد شد و آن جامعه شانس بیشتری برای توسعه و رشد خواهد داشت. اگر می‌خواهید با تاثیر کتاب خواندن بر مغز آشنا شوید، مقاله‌ای که در این راستا قرار داده‌ایم را بخوانید.
آمار سرانه مطالعه در ایران
همان‌طور که پیش از این اشاره شد، نمی‌توان آمار دقیقی برای میزان سرانه مطالعه ایران مشخص کرد. آمار موجود تا به امروز، سرانه مطالعه در ایران را بین 2 تا 120 دقیقه متغیر می‌دانند که این بازه، بسیار بزرگ و نامشخص است.
قطعاً تفاوت‌های بسیاری در بازه زمانی مطالعه گروه‌های سنی مختلف وجود دارد. همچنین بدیهی است در شهرهای مختلف و یا گروه‌های اجتماعی متفاوت، آمار سرانه مطالعه یکسان نخواهد بود. بر اساس آخرین آمار دقیقی که از سال 1399 و مطابق با گزارش وب‌سایت ایسنا وجود دارد، سرانه مطالعه در ایران معادل با روزانه ۱۶ دقیقه و ۳۲ ثانیه است. متاسفانه آماری از سرانه مطالعه در ایران 1403 به صورت دقیق جمع‌آوری نشده است.
اگر بخواهیم کمی دقیق‌تر به بررسی این آمار بپردازیم، می‌توان گفت منابعی که بررسی شده‌اند شامل موارد زیر هستند:
-
- کتب غیردرسی
-
- قرآن و ادعیه
-
- روزنامه
-
- نشریه
بر اساس برخی منابع آماری دیگر، ترتیب علاقه‌مندی مردم به کتاب‌ها عبارت است از: ادعیه و قرآن، رمان و داستان، روان‌شناسی و تربیت.
مقایسه آمار سرانه مطالعه در ایران با سایر کشورهای جهان
سرانه مطالعه در هر کشور به عوامل بسیار مختلفی بستگی دارد. طبیعتاً ازآنجایی‌که شرایط جوامع کشورهای مختلف دارای تفاوت‌های بسیار بزرگی در زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و غیره است، سرانه مطالعه این کشورها نیز متفاوت خواهد بود. در ادامه جدولی از سرانه مطالعه برخی از کشورهای دیگر آورده‌ایم که میتوانید برای مقایسه با آمار مطالعه در ایران از آن‌ها استفاده کنید:
|
کشور |
سرانه مطالعه |
|---|---|
|
هند |
112 دقیقه |
|
ژاپن |
92 دقیقه |
|
چین |
74 دقیقه |
|
انگلیس |
68 دقیقه |
|
فرانسه |
67 دقیقه |
|
آمریکا |
65 دقیقه |
|
روسیه |
61 دقیقه |
|
سوئد |
58 دقیقه |
|
ترکیه |
50 دقیقه |
|
مالزی |
48 دقیقه |
|
ایتالیا |
47 دقیقه |
|
ایران |
13 دقیقه |
این آمار و جدول مقایسه‌ای از سال 2015 جمع‌آوری گردیده است. همان‌طور که مشاهده می‌کنید، کشورهای هند، ژاپن و چین در سه رتبه برتر آمار سرانه مطالعه کشورهای جهان هستند. این موضوع نشان می‌دهد قاره آسیا در کتاب‌خوانی از سایر قاره‌ها پیشی گرفته است؛ اما متاسفانه رتبه ایران در سرانه مطالعه جهان بسیار پایین است.
چرا سرانه مطالعه در ایران کم است؟
عوامل مختلفی منجر به کاهش سرانه مطالعه کتاب در ایران شده‌اند. برای درک بهتر این موضوع، دلایلی را که موجب پایین‌بودن سرانه مطالعه در کشور شده‌اند بررسی کنیم.
افزایش قیمت کتاب
همه ما می‌دانیم یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که در موقعیت کنونی با آن سروکله می‌زنیم، مشکلات اقتصادی در ایران است. زمانی که بسیاری از کالاهای موردنیاز و ضروری از جمله مایحتاج خوراکی روزانه از سبد خرید مردم حذف شده است، کتاب که دیگر جای خود را دارد! در سال‌های اخیر نرخ کاغذ افزایش زیادی پیدا کرده است و به همین منوال کتاب‌ها بسیار گران‌تر از قبل هستند. گاهی اوقات بسیاری از کتاب‌های خوب و کاربردی در کتابخانه‌ها نیز یافت نمی‌شوند. در نتیجه عدم دسترسی آسان به کتاب‌ها و افزایش قیمت آن‌ها را می‌توان از بزرگ‌ترین چالش‌هایی دانست که منجر به پایین‌بودن سرانه مطالعه در ایران شده است.
استفاده بیش از حد از فضای مجازی
امروزه بسیاری از جوانان و نوجوانان وقت خود را در فضای مجازی و به تماشای محتوای بیهوده و پوچ می‌گذرانند. این در حالی است که نسل جوان به‌عنوان کسانی که آینده‌ساز مملکت به شمار می‌روند، باید بیش از هر گروه دیگری به دنبال آگاهی و مطالعه باشند.
عدم آگاه‌سازی اهمیت کتاب‌خوانی به کودکان
کودکان از ما می‌آموزند! این جمله را بارها و بارها شنیده‌ایم. زمانی که کودکان با اهمیت و نقش کتاب‌خوانی در زندگی خود آشنا نمی‌شوند، نمی‌توان انتظار داشت در سال‌های پیش رو، سرانه مطالعه در ایران روبه‌افزایش باشد. پس یکی دیگر از عوامل کم‌بودن سرانه مطالعه در ایران را می‌توان عدم تهیه کتاب ادبیات کودک دانست.
ندانستن روش صحیح مطالعه
در نهایت یکی دیگر از مهم‌ترین عواملی که منجر به کاهش مطالعه و کتاب‌خوانی در میان مردم می‌گردد، عدم یادگیری روش صحیح مطالعه به‌گونه‌ای است که موجب خستگی زودرس برای چشم‌ها نشود.
راهکارهای افزایش سرانه مطالعه در ایران
دغدغه‌مندان حوزه کتاب‌خوانی و افرادی که به موضوعات فرهنگی و اجتماعی اهمیت می‌دهند، به دنبال راهکارهایی هستند که موجب افزایش سرانه مطالعه در ایران گردد. این موضوع یک چالش اساسی است که باید به دنبال حل آن بود تا به سمت توسعه‌یافتگی سوق پیدا کرد. در سال‌های اخیر برای رفع این مشکل، جلسات کتاب‌خوانی با هزینه‌های بسیار کم و یا به طور رایگان شکل گرفت.
همچنین بسیاری از انجمن‌ها مسابقه‌هایی نیز از برخی کتاب‌ها برگزار کردند که می‌توانست راه‌حل خوبی باشد؛ اما باید دقت کرد که کتاب یا کتاب‌هایی که در این مسابقه‌ها انتخاب می‌شوند، مفید و جذاب باشند تا شرکت‌کنندگان پس از آن به حوزه کتاب‌خوانی علاقه‌مند شوند. در ادامه برخی دیگر از راهکارهای افزایش میزان مطالعه در ایران را بیان می‌کنیم:
- برگزاری جلسات کتاب‌خوانی خانوادگی برای انتقال این رفتار به کودکان
- معرفی و اهدای کتاب‌های غیردرسی مفید به دانش‌آموزان در مدارس
- فرهنگسازی و تبلیغات در راستای آشنایی با نقش مهم کتاب‌خوانی
- حمایت دولت از نویسندگان، ناشرها و کتاب‌فروشی‌ها به منظور کاهش قیمت کتاب
جمع‌بندی
اگر با خواندن این مقاله به این فکر کرده‌اید که چگونه کتابخوان شویم و سهم خود را در افزایش سرانه مطالعه ایفا کنیم، پیشنهاد می‌کنیم از کتاب‌های ساده و جذاب شروع کنید و این عادت مثبت را با دوستان و خانواده به اشتراک بگذارید. سرانه مطالعه هر کشور می‌تواند شاخص بسیار مهم و تأثیرگذاری در آگاهی مردم آن کشور و رشد و پیشرفت تدریجی پایه‌های اقتصادی، اجتماعی و… باشد. در این مقاله به بررسی نقش و اهمیت مطالعه و همچنین آمار سرانه مطالعه در ایران که در سال‌های اخیر به‌دست‌آمده پرداختیم. اگر شما هم با خواندن این مقاله تصمیم گرفته‌اید تا نقشی در افزایش این آمار داشته باشید، میتوانید با کتاب های برنده جایزه نوبل ادبیات که در مورد آن مقاله‌ای نوشته‌ایم شروع کنید.
