مایکل فارادی مخترع موتور الکتریکی و کاشف بنزن، و همچنین دانشمندی که نظریات متعدد علمی را تدوین و تکمیل کرد، از مهم‌ترین دانشمندان جهان است که در کشور انگلستان به دنیا آمد. آن زمان، انگلستان صنعتی‌ترین و مدرن‌ترین کشور دوران بود و به مکانی امن برای دانشمندان و نوآوران تبدیل شده بود و حمایت پادشاهی انگلستان از دستاوردهای علمی، زمینه‌ی بسیار مناسبی را برای فعالیت شیمی‌دان‌ها، فیزیک‌دانان، ریاضی‌دانان، مخترعان و دیگر مبتکران فراهم کرده بود. اما شاید بتوان تحقیقات و اختراعات در حوزه‌های الکتریکی، مثل «الکترومغناطیس» و «الکتروشیمی» را نقاط اوج دستاوردهای این دوران دانست: علومی که پای برق را به زندگی روزمره باز کردند و چهره‌ی جهان نو و قرن جدید را کاملا تغییر دادند.
حال، همزمان با مرور کوتاه بیوگرافی مایکل فارادی، به دستاوردهای عظیم او، که در میان تأثیرگذارترین دانشمندان دنیا جای دارد، خواهیم پرداخت تا در حین بررسی زندگی نامه مایکل فارادی، ارزش فعالیت‌های علمی او برایمان مشخص شود و پس از این که دانستیم مایکل فارادی کیست، دریابیم که چرخ تمدن نوین به دست او به گردش درآمد.
تولد و کودکی فارادی
مایکل فارادی در 22 سپتامبر سال 1791 در یکی از محله‌های جنوب لندن به دنیا آمد. او به مدت 75 سال در کره‌‌ی خاکی زیست و عاقبت در 22 اوت سال 1867 در همان شهر لندن دنیا را وداع گفت و فهرستی بلندبالا از دستاوردهایش از خود به جا گذاشت که اگر به وجود نمی‌آمدند، مسیر تاریخ طور دیگری پیش می‌رفت.
خانواده‌ی مایکل نسبتا تنگدست بودند. او سه خواهر و برادر دیگر هم داشت و به علت وضع مالی خانواده مجبور شد درس را رها کند و به شکل خودآموز به تحصیل بپردازد. شاگردیِ صحافی از اتفاقات سرنوشت‌سازی بود که در دوران کودکی فارادی رخ داد. در همین دوران، او به شیمی و الکتریسیته علاقمند شد و به لطف کتاب‌های در دسترس، توانست تحصیل خودآموز را جدی‌تر پی بگیرد.
دوران جوانی مایکل فارادی
در روزگار جوانی، اتفاق مهم دیگری در زندگی فارادی رخ داد: همکاری بین او و همفری دیوی، شیمی‌دان برجسته‌ی بریتانیایی و کاشف عناصر کلسیم، سدیم و پتاسیم و چند عنصر دیگر. همفری دیوی اولین شخصی بود که به پیوند الکتریکی ترکیبات شیمیایی پی برد. لامپ رشته‌ای از دیگر اختراعات ارزشمند او بود.
فارادی در ابتدا دستیار همفری دیوی بود، اما حضور دائم در کنار او و کسب تجربیات پرشمار در آزمایشگاه باعث شد درنهایت فارادی به شکل مستقل به آزمایش و ثبت مشاهدات خود در حوزه‌ی الکترومغناطیس بپردازد و دستاوردهای بسیاری را با بررسی این الکتریسیته خارق العاده به نتیجه برساند. اختراعات، اکتشافات و نظریه‌های مایکل و این که نظریات علمی دیگر را کامل کرد و بسیاری‌شان را به نوعی تدوین و منسجم کرد، معمولا دستاورد سال‌های جوانی مایکل فارادی هستند که مطالعه‌ی آن‌ها نقشه‌ی راهی بود تا بدانیم مایکل فارادی کیست و موتور الکتریکی فارادی چه نعمت مهمی برای صنعت و توسعه‌ی مدرن بود.
شماری از دستاوردهای علمی فارادی
فارادی کسی بود که اختراعات و دستاوردهایش شاخه‌های مهم علوم را شکل داد و حتی تا سال‌ها بعد دانشمندان دیگر هم با کمک یافته‌های فارادی، به فعالیت‌های علمی پرداختند. در حقیقت خیلی از دانشمندان، دستاوردهای بزرگ علمی را مدیون فارادی می‌دانستند. در این قسمت از زندگی نامه مایکل فارادی به تعدادی از مهم‌ترین دستاوردها و اختراعات مایکل فارادی می‌پردازیم تا با زندگی علمی او بیشتر آشنا شوید.
موتور الکتریکی فارادی
زمانی که فارادی دستیار دیوی بود، علم شیمی را تا حد بسیار مطلوبی به شکل عملی در آزمایشگاه او آموخت. تلاش‌های ناموفق دیوی و دانشمندان دیگر، برای ساختن موتور الکتریکی، در این زمان، فارادی را علاقه‌مند کرد تا بیشتر به مباحث الکترومغناطیس بپردازد. فارادی ثابت کرد که با دَوَران دادن به یک قطب مغناطیسی ثابت، حول یک سیم حامل جریان مستقیم الکتریسیته، می‌شود آن را به حرکت درآورد: این آزمایش نتیجه‌بخش بود و منجر به اختراع اولین موتور الکتریکی شد، که خودِ موتور الکتریکی و تبدیل نیروی الکتریسیته به نیروی مکانیکی، و برعکس آن، و تلفیقِ این دو، بعدها باعث اختراعات و دستاوردهای بسیاری شد.
فارادی و کشف بنزن
در بیوگرافی مایکل فارادی آشکار است که علم شیمی دروازه‌ی ورود او به دنیای علوم آزمایشگاهی و عملی بوده است. علاوه بر دستاوردهای مایکل در زمینه‌ی الکتریک، او در زمینه‌ی شیمی نیز دستاوردهای مهمی دارد. روزگاری، دقیقا پیش از پدیدار شدن دانشمندانی مثل فارادی و اورستد و دیوی، شناخت «الکتریک» به‌جز از راه شیمی ممکن نبود و نظریات دانشمندانی نظیر فارادی باعث شد درنهایت بتوان الکتریک را علمی مستقل از شیمی دانست. فارادی در سال 1825 موفق به کشف بنزن شد، اما تا سال 1865 که ککوله توانست فرمول آن را کشف کند، فرمول شیمیایی این ماده‌ی پرکاربرد ناشناخته بود.
مایکل فارادی و القای الکترومغناطیسی
فارادی در سال 1831 در آزمایشی جالب توانست القای الکترومغناطیسی را کشف کند. او یک آهنربا را میان سیم‌پیچ قرار داد و پی برد که در نتیجه‌ی این کار در سیم‌ها جریان الکتریکی پدید می‌آید. او در این مدت توانست اثبات کند که حول رسانایی که در آن جریان الکتریکی برقرار است، یک میدان مغناطیسی به وجود می‌آید. مایکل نتیجه‌ی این مشاهدات را در ساخت مولدهای الکتریکی استفاده کرد. بعدها، دانشمند سرشناسی به نام جیمز کلارک مکسول بر اساس نظریات و یافته‌های فارادی، نظریه‌ی کلاسیک امواج الکترومغناطیس را تدوین کرد. فارادی در سال 1832 به عضویت انجمن علوم و هنر امریکا درآمد. در سال 1838 انجمن سلطنتی سوئد، در سال 1844 انجمن سلطنتی فرانسه و در سال 1846 انجمن سلطنتی هلند او را به عضویت رسمی خویش درآوردند و تقریبا تمامی این افتخارات و عناوین به خاطر نظریات فارادی در زمینه‌ی الکتریسیته بودند.
مایکل فارادی کاشف دیامغناطیس
فارادی در سال 1845 پدیده‌ی دیامغناطیسم را کشف کرد که امروزه با نام اثر فارادی شناخته می‌شود. او توانست به رابطه‌ی بین نور و میدان مغناطیسی پی ببرد. در واقع مایکل توانست پولاریزاسیون خطی را با استفاده از مغناطیس هم‌راستای نور بچرخاند. فارادی برخلاف بسیاری از هم‌عصرانش، جریان الکتریسیته را از جنس ماده نمی‌دید که از منبع حرکت کند و به جایی برسد، بلکه جریان الکتریکی را نیرویی می‌دانست که حاصل کشش بین دو ماده‌ی رسانا بود.
جوایز و مدال های فارادی
از مهم‌ترین جوایز اهدا شده به مایکل فارادی می‌توان به مدال کاپلی در دو سال ۸۳۲ و ۱۸۳۸ و همچنین مدال پادشاهی انگلستان در سال‌های۱۸۳۵ و ۱۸۴۶ اشاره کرد. به این دانشمند در سال 1846 نشان رامفورد و در سال 1866 مدال آلبرت هم اهدا شده است.
دیگر دستاوردهای علمی مایکل فارادی
دستاوردهای پرشمار و تأثیرگذار فارادی به چند مورد گفته‌شده ختم نمی‌شود: فارادی همزمان کاشف الکترولیز بود و اصطلاحات پرکاربردی مانند یون، الکترود، آند، کاتد و شماری اصطلاح دیگر را به شکل آکادمیک وارد علم شیمی کرد. او همچنین سیستم عددهای اکسیداسیون و میعان گازها را نیز پایه‌گذاری کرد. یکی دیگر از دستاوردهای قابل توجه مایکل، قفس فارادی بود. این آزمایش که درنهایت به کشف «الکتریسیته‌ی ساکن» انجامید، نشان می‌داد که بار الکتریکی در یک رسانای باردار فقط روی سطح رسانا اثر می‌گذارد و بر داخل جسم رسانا اثری ندارد. از دیگر اقدامات فارادی می‌توان تدوین رشته‌ی «الکتروشیمی» را مقال زد که او در نتیجه‌ی آزمایش‌هایش روی رساناهای مایع، آن را تدوین کرد. تکمیل نظریات دیگر دانشمندان در باب «الکترولیز» نیز یکی دیگر از دستاوردهای فارادی برای علم بود.
دوران سالمندی و مرگ مایکل فارادی
فارادی در سال 1839 دچار فروپاشی عصبی شد و مجبور شد تا سال‌ها از محیط آزمایشگاهی دور بماند. فارادی هیچ‌گاه تحقیق و آزمایش درباره‌ی الکترومغناطیس را رها نکرد. او تا به پایان عمر خود همچنان به کشف و شهود روی الکترومغناطیس پرداخت و نظریات دیگری را ارائه کرد، که البته به اندازه‌ی نظریاتش در دوره‌ی جوانی پرطرفدار نبودند. مایکل فارادی در سال 1846، برحسب آزمایش‌ها و مشاهداتش، به این نتیجه رسید که تمام نیروهای موجود در عالم در حقیقت بخشی از یک نیروی کلی و بزرگتر هستند. او در انجمن سلطنتی علوم لندن درباره‌ی این یافته و دیگر مشاهداتش درباره‌ی میدان مغناطیسی و ارتباطش با اتم‌ها و مولکول‌های مواد به سخنرانی پرداخت.
فارادی در سال 1850 تصویر جدیدی از عالم هستی و فضایی که در آن به سر می‌بریم ترسیم کرد. او نیروهای ذرات را در یک محیط بسته محبوس نمی‌دید و اعتقاد داشت انرژی ذرات به شکل میدانی در اطراف آن وجود دارد. این نظریه بعدها نظریه‌ی میدان نام گرفت. حال جسمی فارادی از سال 1855 رو به وخامت گذاشت و افول فارادی شروع شد. البته او تا به آخر عمر همچنان نظریات و مشاهدات جدیدی را مطرح کرد، ولی بیشتر آن‌ها، مثل «آثار الکتریکی جاذبه‌ی زمین» چندان با اقبال عمومی مواجه نشدند. در سال‌های بعد، ملکه ویکتوریا نشان شوالیه‌ی بریتانیا را به فارادی اعطا کرد که وی نپذیرفت. او همچنین درخواست دولت بریتانیا را، برای مشارکت در ساخت سلاح‌های جدید شیمیایی، رد کرد. مایکل فارادی عاقبت در 25 ماه اوت سال 1867 دیده برهم نهاد و در گورستان های‌گیت به خاک سپرده شد.
جملات زیبا و آموزنده از مایکل فارادی
از مایکل فارادی هم مانند بسیاری از بزرگان و دانشمندان جملات زیبا و آموزنده‌ای باقی مانده که در ادامه برخی از آن‌ها را با هم مرور میکنیم:
- صلح هدیه خداوند است.
- اعتراف می‌کنم که آب برای من پدیده‌ای است که هر وقت به آن نگاه می‌کنم، مدام احساسات تازه‌ای از اعجاب را در من بیدار می‌کند.
- نوع تربیتی که علم به انسان ارائه می‌دهد، به ما می‌آموزد که از هیچ چیز غافل نشویم و شروع‌های کوچک را تحقیر نکنیم.
- حدس و گمان؟ من چنین چیزی ندارم. من فقط به قطعیت تکیه می‌کنم.
- کسی که مطمئن است حق با اوست، به احتمال قریب به یقین در اشتباه است.
- درست است که ما باید به اصولمان پایبند باشیم، اما زمانی که ثابت شد اشتباه میکنیم، دیگر حق پافشاری روی آن را نداریم.
- در این روزگار همه به خود یقین دارند، جز خردمندترین افراد… خردمند فیلسوفی است که همیشه به نظریه‌هایش با شک و تردید نگاه می‌کند.
- پنج مهارت اساسی کارآفرینی برای موفقیت عبارتند از تمرکز، تبعیض، سازماندهی، نوآوری و ارتباطات.
- مدرس باید مخاطب را به این باور برساند که تمام قدرتش برای لذت و آموزش او به کار گرفته شده است.
مایکل فارادی کیست؟ انسان‌دوستی ورای زمانه‌ی خویش…
مایکل فارادی را می‌توان به حق از بزرگ‌ترین دانشمندان تجربه‌گرای تاریخ دانست. او با این که به شکل خودآموز به تحصیل علوم پایه پرداخت و به ریاضیات تسلط کافی نداشت، توانست نظریاتش را در باب الکتریسیته آزمایش کند و از این طریق به اختراعات مهمی از جمله موتور الکتریکی دست یابد. او همچنین در اصلاح باور عمومی دانشمندان به ماهیت نور و الکتریک تأثیر فراوانی داشت. به شما دانش‌آموزان پیشنهاد میکنیم با مطالعه‌ی داستان علمی برای کودکان، آگاهی و دانش خود را درباره موضوعات مختلف بالا ببرید.
فارادی در سراسر عمر خویش همواره محبوب مجامع علمی بریتانیا و سراسر اروپا بود، با این حال بسیاری از پیشنهادهای دولت بریتانیا را برای همکاری نپذیرفت، چون اعتقاد داشت در خدمت نسل بشر نیستند و ممکن است تبعات بدی را برای گروهی از انسان‌ها به دنبال داشته باشند. مردی که تصاویرش روی اسکناس‌های پوند چاپ شده‌اند در سراسر زندگی خویش نشان داد که فراتر از هرگونه مقام و منصب و حتی جاه‌طلبی‌های علمی، به فکر رمزگشایی از ماهیت جهان هستی و تحلیل علمی پدیده‌های رؤیت‌ناپذیر است: نگاهی که امروز مدیون امثال مایکل فارادی و چارلز داروین هستیم؛ نگاهی که بشر را به‌یکباره و پس از هزاران سال از خواب غفلتِ خرافات و داستان‌های تخیلی بیرون آورد. اگر به زندگینامه دانشمندان علاقه دارید، پیشنهاد میکنیم حتما بیوگرافی ادوین هابل را بخوانید.
