سیمین دانشور کیست؟ آثار و زندگینامه خالق سووشون
در دنیای پرفرازونشیب امروز و بسیاری محدودیتها که از گذشته تا به امروز برای بانوان وجود دارد، هستند بانوانی که از دل این خاکستر مانند ققنوس سر برآورده و موفق و پر افتخار عمل کردهاند. سیمین دانشور یکی از بانوان نمونه کشور به عنوان نویسنده و مترجم بود که به عنوان اولین رمان نویس زن ایرانی، موفق به انتشار داستانهای متعدد ادبی شد. شاید بسیاری افراد ندانند که سیمین دانشور کیست و خالق چه تحولاتی در کشور بوده.
این بانوی نمونه ایرانی خالق آثار داستانی بسیاری در حوزه ادبیات داستان ایران است. سیمین در طول عمر هنری خود در اغلب آثارش به هویت و موقعیت زنان ایرانی در جریان تغییر و تحولات اجتماعی پرداخت. این بانوی نمونه ایرانی که با جلال آلاحمد ازدواج کرد، در طی عمر خود آثار بیشماری را برای مخاطبان به جا گذاشت. در این مقاله از انتشارات هفت و نیم، ناشر تخصصی کتاب تاریخ و زندگی نامه، به بررسی زندگینامه سیمین دانشور و آثار او میپردازیم.
بیوگرافی سیمین دانشور
در دنیای ادبیات معاصر، سیمین دانشور یکی از شناختهشدهترین و تاثیرگذارترین چهرههاست که نامش در کنار بهترین نویسندگان زن جهان قرار دارد. در فضایی که نیما یوشیج با دگرگونیهای بنیادی در شعر فارسی مسیر تازهای را گشوده بود، سیمین دانشور نیز بهعنوان نخستین زن رماننویس حرفهای، راه نوینی را در داستاننویسی معاصر ایران دنبال کرد.
سیمین دانشور کیست؟ این نویسنده و مترجم به نام ایرانی در ۸ اردیبهشتماه سال ۱۳۰۰ در شیراز دیده به جهان گشود. پدر این نویسنده مشهور محمدعلی دانشور بود که سیمین در یکی از آثار هنری خود یعنی سووشون از او به نام دکتر عبدالله خان یاد کرده است. دکتر دانشور، عضو گروه حافظیون بود که شبهای جمعه بر سر مزار حافظ جمع میشدند و یاد حافظ را زنده میداشتند.
قمرالسلطنه حکمت مادر این نویسنده برتر کشور، بانوی هنرمند و شاعر بود که مدتی نیز مدیریت یک هنرستان دخترانه در شیراز را بر عهده داشت. مادر سیمین که زنی خوشذوق و سلیقه بود، هنر نقاشی را خود به فرزندانش آموخت. در ادامه شرح بیوگرافی سیمین دانشور باید بگوییم، او دارای سه برادر و دو خواهر بود که در خانواده خوشذوق و هنرمند پرورش پیدا کردند.
سیمین از همان کودکی در دامان مادر و پدری هنرمند به فراگیری ادبیات و هنر پرداخت. سیمین که از هوش سرشاری برخوردار بود، دوران ابتدایی و راهنمایی خود را در مدرسه انگلیسی مهرآیین به عنوان شاگرد نمونه سپری کرد. سپس به تهران آمد و با اقامت در یکی از مدارس آمریکایی، مشغول به ادامه تحصیل در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران شد.
متاسفانه دریافت مدرک لیسانس سیمین دانشور در سال ۱۳۲۰، همزمان با ازدستدادن پدرش شد. باوجود تمکن مالی مناسب خانواده و ثروت مادر، سیمین مجبور به انجام کار در مدت زمانی کوتاه شد. در صفحات زندگینامه سیمین دانشور اشتغال در معاونت اداره تبلیغات خارجی و همچنین نوشتن مقاله برای روزنامه ایران با نام مستعار شیرازی بینام درج شده است. علاوه بر این سیمین مدتزمان کوتاهی نیز در رادیوتهران مشغول به فعالیت بود.
انتشار اولین اثر کوتاه نویسنده زن ایرانی
سیمین دانشور توانست در سال ۱۳۲۷ اولین اثر هنری خود را که شامل مجموعهای از داستانهای کوتاهش بود را منتشر نماید؛ البته برخی از داستانهای این مجموعه قبلاً در روزنامه کیهان، مجله بانو و امید با عنوان داستانهای ۱۶ قسمتی چاپ شده بود. بانوان بسیاری در زمینه ادبیات و فرهنگ و هنر فعالیت کردند که میتوان به امینه پاکروان اشاره کرد، اما نام سیمین دانشور به عنوان اولین زن داستاننویس حرفهای در تاریخ هنری کشور به ثبت رسیده است.
آغاز فعالیت هنری او در عرصه داستانسرایی در زمانی اتفاق افتاد که نقش بانوان در این زمینه بسیار کمرنگ بود. اگر نگاهی به زندگینامه پروین اعتصامی، سیمین دانشور، فروغ فرخزاد یا دیگر بانوان پیشگام در عرصه ادبیات بیندازید، خواهید دید که هرکدام از این زنان در زمینههای مختلف ادبیات نقشهایی بنیادین ایفا کردهاند و با تلاشهایشان تغییرات چشمگیری در فرهنگ و هنر ایران ایجاد نمودهاند.
ثبت موفقیتی دیگر در زندگی نامه سیمین دانشور
اگر به بیوگرافی سیمین دانشور نگاهی بیندازید، شاهد ثبت اولین موفقیت او با چاپ کتاب آتش خاموش خواهید بود. این اثر هنری که در سن ۲۲ سالگی سیمین نگارش شده بود، در سن ۲۷ سالگی او به چاپ رسید. بعد از نگارش این کتاب این بانوی نویسنده اثر خود را به صادق هدایت سپرد تا با مطالعه آن اثر او را مورد نقد و بررسی قرار دهد؛ اما ایشان از این عمل سر باز زدند.
صادق هدایت بر این باور بود که اگر با این ارزیابی خط فکری سیمین تغییر کند، دیگر خودش نیست. جالب است بدانید که خود سیمین بر این باور بود که این اثر چندان دلچسب و رضایتبخش نیست و همین امر باعث شد که اجازه چاپ مجدد این اثر را ندهد.
آشنایی با جلال آلاحمد، ازدواج و ادامه تحصیل
سیمین دانشور که بعد از نشر اولین کتاب خود در حال برگشت به شیراز بود، در اتوبوس با جلال آل احمد آشنا شد که این آشنایی باعث دلبستگی این دو هنرمند برجسته کشور شد. همین آشنایی منجر شد که دو سال بعد این دو نویسنده مطرح کشور علیرغم مخالفتهای خانواده جلال آلاحمد که خانواده مذهبی بودند، به عقد هم در آیند. زندگی عاشقانهای که ۲۰ سال طول کشید و با مرگ جلال آلاحمد در سال ۱۳۴۸ به جدایی ابدی آنها ختم شد.
علاقه وافر این زوج بهگونهای بود که حتی در طی دوران تحصیل سیمین و جدایی کوتاه آنها، با نامهنگاریهای عاشقانه همراه بود. این بانوی نویسنده ایرانی در سال ۱۳۳۱ موفق به دریافت بورسیه تحصیلی معتبر برای ادامه تحصیل در رشته زیباشناسی از دانشگاه استنفورد آمریکا شد. همین امر باعث این جدایی کوتاه این زوج هنری در عین عشق و علاقه بسیار به هم شد.
برای شناخت بهتر از اینکه سیمین دانشور کیست و چگونه توانست چندین سال همسر خود را برای صرف علم تنها بگذارد، توصیه میکنیم حتماً کتاب نامههای سیمین دانشور و جلال آلاحمد که بعدها جمعآوری و به انتشار رسید را مطالعه کنید تا میزان عشق و علاقه این دو هنرمند به یکدیگر و عدم ممانعت از پیشرفت این بانو را شاهد باشید.
بازگشت به کشور
در بیوگرافی سیمین دانشور میخوانیم که او بعد از اتمام تحصیل خود از آمریکا به ایران بازگشت. سیمین سمت دانشیاری به مدت ۲۰ سال را در دانشگاه تهران در کارنامه کاری خود ثبت نمود. علیرغم استعداد و توانایی بالای تدریس ادبیات توسط این نویسنده مطرح کشور در دانشگاه تهران، در طی سالهای خدمت، دانشیار ماند. سیمین دانشور بعد از ۲۰ سال تدریس به عنوان دانشیار، سرانجام در سال ۱۳۵۸ بازنشسته شد.
سرانجام زندگی و مقبره سیمین دانشور
سیمین دانشور در سال ۱۳۸۶ و به دلیل مشکل حاد مجبور به بستریشدن در بیمارستان شد. بهطوری که بسیاری خبر مرگ این هنرمند را نشر دادند که بلافاصله تکذیب شد. سرانجام این نویسنده موفق کشور در ۱۸ اسفندماه ۱۳۹۰ به دلیل کهولت سن و ابتلا به بیماری آنفولانزا، در سن ۹۰ سالگی بدرود حیات گفت و پیکرش در خانه ابدی او در قطعه هنرمندان بهشتزهرا به خاک سپرده شد. رویدادی که فصل پایانی زندگینامه سیمین دانشور را رقم زد.
آثار و رمانهای سیمین دانشور
آتش خاموش: اولین کتاب سیمین دانشور، مجموعهای از داستانهای کوتاه بود که در سال ۱۳۲۷ منتشر شد.
شهری چون بهشت: دومین اثر این نویسنده، در سال ۱۳۴۰ به چاپ رسید. این کتاب ادامه مسیر نویسندگی سیمین دانشور پس از وقفهای چند ساله به علت تحصیل بود.
سووشون: مشهورترین رمان سیمین دانشور که در سال ۱۳۴۸ منتشر شد. سووشون جزو پرفروشترین رمانهای معاصر ایران است و تاکنون به ۱۷ زبان دنیا ترجمه شده است.
چهلطوطی: اثری مشترک با جلال آلاحمد که در واقع ترجمهای از حکایتهای هندی بود. این کتاب بهعنوان اولین و آخرین همکاری این زوج در بیوگرافی سیمین دانشور شناخته میشود و بعد از مرگ جلال آلاحمد، در سال ۱۳۵۱ به چاپ رسید و منتشر شد.
به کی سلام کنم؟ :مجموعهای از داستانهای کوتاه که در خرداد ۱۳۵۹ منتشر شد و از آثار شاخص او در دهه شصت بهشمار میرود.
غروب جلال: کتابی شامل دو بخش که در سال ۱۳۶۱ به چاپ رسید. بخش نخست با عنوان شوهرم جلال به ویژگیهای فردی، اجتماعی و حرفهای جلال آلاحمد میپردازد و بخش دوم خاطرات روز درگذشت او را روایت میکند.
از پرندههای مهاجر بپرس: مجموعه داستانی که در سال ۱۳۷۶ منتشر شد و مضامین انسانی و اجتماعی را دستمایه روایتهای خود قرار داد.
انتخاب: از آثار منتشرشده در سال ۱۳۸6 که بخشی از فعالیتهای داستاننویسی در زندگی نامه سیمین دانشور را شامل میشود.
اولین کتاب سهگانه سیمین دانشور
اولین کتاب سهگانه این بانوی نویسنده با نام جزیره سرگردانی در سال 1372 به چاپ رسید. ساربان سرگردان نام قسمت دوم کتاب سیمین است که در سال ۱۳۸۰ منتشر شد. برای پاسخ به این پرسش که سیمین دانشور کیست باید به آثار و رمانهای ناتمام او نیز نگریست. بخش پایانی این کتاب سهگانه با نام کوه سرگردان که برای چاپ به انتشارات خوارزمی سپرده شد، متاسفانه مفقود شد و هیچوقت به چاپ نرسید.
کتاب های ترجمه شده سیمین تاج دانشور
- سرباز شکلاتی اثر جرج برنارد شاو
- دشمنان اثر آنتوان چخوف
- باغ آلبالو اثر آنتوان چخوف
- بئاتریس از آرتور شنیتسلر
- کمدی انسانی اثر ویلیام سارویان
- داغ ننگ از ناتانیل هاثورن
جوایز و افتخارات
سیمین دانشور، در کنار جایگاهی که بهعنوان نخستین زن رماننویس حرفهای ایران به دست آورد، در عرصه ادبیات نیز مورد تقدیر رسمی قرار گرفت. مهمترین افتخار ثبتشده در زندگینامه سیمین دانشور، دریافت جایزه مهرگان ادب در سال ۱۳۸۲ است؛ جایزهای که به پاس نقش برجسته و اثرگذار او در ادبیات داستانی معاصر ایران و بهویژه برای رمان ماندگار سووشون به وی اهدا شد. این تقدیر نهتنها نشانگر ارزشآفرینی آثار او در ادبیات ملی بود، بلکه سیمین دانشور را در شمار نویسندگانی قرار داد که آثارشان توانسته مرزهای زمان را درنوردد و در حافظه فرهنگی ایرانیان ماندگار شود.
جمعبندی
در تاریخ هنر و ادبیات کشور افراد بسیاری زیستند که شاهد آثار برجسته آنها هستیم. چه بسیار زنان و مردانی که در راه ترویج ادبیات غنی ایرانی سالهای عمر خود را صرف نمودند. در این میان ما در طی این مقاله از انتشارات هفتونیم به شرح اینکه سیمین دانشور کیست و زندگینامه سیمین دانشور از تولد تا مرگ پرداختیم. زندگی که از همان ابتدای کودکی با پرورش درست و هنرمندانه، منجر به خلق هنرمندی مطرح و برجسته به عنوان نویسنده و مترجم شد.
فردی که در طی دوران زندگی خود توانست آثار ادبی بسیاری را از خود بهجای گذاشته و به عنوان یکی از بهترین نویسندگان زن دنیا شناخته شود. از جمله آثار برجسته این بانوی نویسنده ایرانی در سطح بینالملل، میتوان به رمان پرطرفدار و پرفروش معاصر با نام سووشون اشاره کرد که به ۱۷ زبان دنیا ترجمه شد. در همان سالها، در زندگینامه فروغ فرخزاد نیز میخوانیم که او در قلمرو شعر نو، با جسارت و نوآوری مسیر تازهای گشود. این دو چهره، هر یک در ژانر خود، سیمین در داستان و فروغ در شعر، سهم بزرگی در تثبیت هویت زنانه در ادبیات ایران داشتند.
