جستار و جستارنویسی، دریچه‌ای به دنیای تفکر و تخیل‌اند و فرصتی بی‌نظیر برای بیان افکار و احساسات را فراهم می‌کنند. این هنر نوشتاری، نه تنها برای نویسندگان حرفه‌ای بلکه برای هر کسی که علاقه‌مند به نوشتن و ارائه نظرات شخصی خود است، یک ابزار قدرتمند و جذاب است. جستارنویسی، به ما اجازه می‌دهد تا با استفاده از قدرت کلمات، تجربیات و دیدگاه‌های خود را به شکلی منحصربه‌فرد و خلاقانه به نوشتار تبدیل کنیم. اما جستارنویسی چیست و چه‌کار می‌کند؟ جستارها می‌توانند به عنوان چراغ راهنما عمل کنند و در میان هیاهوی روزمره، فرصتی برای درنگ و نگریستن به عمق مسائل و آنچه در حال گذر است را فراهم کنند. آشنایی با اینکه جستارنویسی چیست، همراه با ترکیب خلاقیت و تحلیل، به ما کمک می‌کند تا نه تنها مسائل پیچیده را بهتر درک کنیم؛ بلکه راه‌های جدیدی برای نگاه به زندگی و جهان اطراف پیدا کنیم. جستارنویسی، با خلق فضایی برای آزادی بیان و ایده‌ها، به جستار نویس امکان می‌دهد تا به شکلی صادقانه و بدون محدودیت، به بررسی و بازتاب موضوعات مختلف بپردازند و به خوانندگان نیز این فرصت را می‌دهد که با دیدگاه‌ها و تجربیات گوناگون آشنا شوند. در این مطلب از انتشارات هفت‌ونیم به دنبال لمس و فهم بهتر سوال «جستار چیست؟» و در ادامه آن آشنایی با انواع جستارها و چرا باید کتاب بخوانیم هستیم.
تاریخچه‌ای کوتاه از جستارنویسی
جستارنویسی به عنوان یک سبک نوشتاری، تاریخی طولانی و جذاب دارد! یکی از نخستین نمونه‌های جستارنویسی را می‌توان در آثار فیلسوفان یونان باستان مانند؛ سقراط و افلاطون پیدا کرد، جایی که آن‌ها به عنوان جستارنویس افکار و تأملات خود را در قالب دیالوگ‌ها و مکالمات فلسفی بیان می‌کردند؛ اما جستارنویسی به شکلی که امروزه می‌شناسیم، به دوره رنسانس و به شخصیتی به نام میشل دو مونتنی (Michel de Montaigne) در قرن شانزدهم بازمی‌گردد.میشل دو مونتنی، فیلسوف و نویسنده فرانسوی، با مجموعه‌ای از نوشته‌های خود تحت عنوان « Essai» یا «جستارها» این سبک نوشتاری را پایه‌گذاری کرد. او در این نوشته‌ها به بیان افکار و تجربیات زیسته خود می‌پرداخت و از موضوعات متنوعی مانند دوستی، عشق، سیاست و انسانیت می‌نوشت. مونتنی با رویکردی صادقانه و بی‌پرده، به بررسی موضوعات روزمره و فلسفی پرداخت و با این کار، راه را برای نویسندگان آینده در زمینه جستارنویسی و پاسخ به سوال «جستار نویسی یعنی چه؟» باز کرد. از آن زمان تا کنون، جستارنویسی به یکی از محبوب‌ترین و پرکاربردترین سبک‌های نوشتاری در ادبیات تبدیل شده است و نویسندگان بزرگی چون رالف والدو امرسون (Ralph Waldo Emerson)، جورج اورول (George Orwell) و ویرجینیا وولف (Virginia Woolf) از این سبک برای بیان افکار و احساسات خود استفاده کرده‌اند.
جستارنویسی چیست؟
جستارنویسی نوعی از نوشتار است که در آن نویسنده، افکار، احساسات و تجربیات خود را به شکلی آزاد و بدون چارچوب بیان می‌کند. برخلاف مقالات علمی یا گزارش‌های خبری، جستارها بیشتر بر روی بیان دیدگاه‌های شخصی و فردی تمرکز دارند و هدفشان ایجاد ارتباطی انسانی‌تر با خواننده است.
در جستارنویسی، جستارنویس معمولاً با یک موضوع خاص شروع می‌کند و سپس به کمک مشاهدات خود، به بررسی و تحلیل آن می‌پردازد. این نوع نوشتار به نویسنده این امکان را می‌دهد که بدون محدودیت‌های ساختاری، نظرات و احساسات خود را به اشتراک بگذارد و خواننده را به یک سفر فکری و احساسی دعوت کند. جستارها می‌توانند درباره هر موضوعی باشند، از تجربیات روزمره گرفته تا مسائل فلسفی و اجتماعی و اغلب با لحنی صمیمی و غیررسمی نوشته می‌شوند تا ارتباطی نزدیک‌تر و واقعی‌تر با مخاطب برقرار کنند.
ویژگی‌های جستارنویسی چیست؟
در این بخش از مطلب جستار نویسی چیست، به سراغ ویژگی‌ها و مشخصه‌های این نوع از نوشتار می‌رویم. جستارنویسی ویژگی‌های منحصر به فردی دارد که آن را از سایر سبک‌های نوشتاری متمایز می‌کند. برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های جستارنویسی و این سبک عبارت‌اند از:
- بیان شخصی و صادقانه
- ساختار آزاد و غیررسمی
- کاوش درونی و تأملات فلسفی
- موضوعات متنوع و گسترده
- استفاده از زبان ساده و روان
این ویژگی‌ها و آزادی عمل جستار نویس باعث می‌شوند که جستارنویسی یک سبک نوشتاری جذاب و پرکاربرد باشد که نویسندگان زیادی از آن استفاده کنند.
انواع جستارنویسی چیست؟
جستارنویسی به عنوان یکی از سبک‌های نوشتاری متنوع، به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود که هر کدام ویژگی‌ها و اهداف خاص خود را دارند. در این بخش از مطلب جستارنویسی چیست، به توضیح انواع این سبک از نوشتار می‌پردازیم.
- جستار شخصی (Personal Essay)
- جستار تفسیر (Interpretive Essay)
- جستار تحلیلی (Analytical Essay)
- جستار روایی (Narrative Essay)
- جستار توصیفی (Descriptive Essay)
- جستار جدلی (Argumentative Essay)
هر یک از این انواع جستار به نویسنده امکان می‌دهد تا با استفاده از سبک‌ها و روش‌های مختلف، افکار و احساسات خود را به خواننده منتقل کند و به ایجاد ارتباطی معنی‌دار و مؤثر بپردازد.
جستار شخصی (Personal Essay)
این نوع جستار، بر تجربیات و احساسات شخصی نویسنده تمرکز دارد. نویسنده با صداقت و صمیمیت درباره موضوعاتی که برایش اهمیت دارند، می‌نویسد و سعی می‌کند ارتباطی عمیق با خواننده برقرار کند. به عنوان مثال؛ یک نویسنده ممکن است درباره تجربیات خود از یک سفر یا یک رویداد مهم در زندگی‌اش بنویسد. با به اشتراک‌گذاری لحظات زیسته، نویسنده خواننده را به دنیای شخصی خود دعوت می‌کند، جایی که احساسات واقعی و خاطرات زنده به زندگی آورده می‌شوند. این جستارها اغلب به گونه‌ای نوشته می‌شوند که خواننده بتواند با آن‌ها همدلی کند و در عین حال، با همزادپنداری در داستان‌های مشترک، تجربه‌ای از خودشناسی و ارتباط انسانی عمیق‌تر را تجربه کند.
جستار تفسیر (Interpretive Essay)
نویسنده در این نوع جستار، به تحلیل و تفسیر یک موضوع، اثر هنری، ادبی یا فرهنگی می‌پردازد. هدف اصلی این جستار ارائه دیدگاه‌ها و برداشت‌های نویسنده درباره موضوع مورد نظر است. به عنوان مثال؛ جستارنویس می‌تواند درباره معنای یک شعر معروف یا مفهوم یک فیلم بحث کند؛ او با استفاده از دانش و تجربیات خود، لایه‌های پنهان اثر را برای خواننده آشکار می‌سازد و ابعاد جدیدی از موضوع را به نمایش می‌گذارد. این نوع جستار فرصتی است تا نویسنده نه تنها نظرات خود را بیان کند، بلکه خواننده را نیز با خود همراه کند، جایی که با زاویه‌های دید مختلف، به درک عمیق‌تری از موضوعات برسند و از زیبایی‌ها و پیچیدگی‌های هنر و فرهنگ لذت ببرند.
جستار تحلیلی (Analytical Essay)
این شکل ازنوشته به تجزیه و تحلیل دقیق یک موضوع خاص می‌پردازد. نویسنده با استفاده از داده‌ها و شواهد موجود، به بررسی اجزای مختلف موضوع و رابطه آن‌ها با یکدیگر می‌پردازد. به عنوان مثال، یک جستار تحلیلی می‌تواند به بررسی علل و پیامدهای تغییرات اقلیمی بپردازد. نویسنده با استناد به تحقیقات علمی، آمارها و مطالعات موردی، به دقت علل این پدیده را تحلیل کرده و تاثیرات آن بر محیط زیست و جوامع انسانی را بررسی می‌کند. این نوع جستار به خواننده کمک می‌کند تا با دیدی جامع‌تر و علمی‌تر به موضوع نگاه کند و به درکی عمیق‌تر از پیچیدگی‌ها و پیامدهای آن دست پیدا کنند. جستار تحلیلی با رویکرد منطقی و سیستماتیک، لایه‌های پنهان مسئله را آشکار می‌سازد.
جستار روایی (Narrative Essay)
در این نوع جستار، نویسنده داستانی را روایت می‌کند که ممکن است بر اساس تجربیات شخصی یا ذهنی او باشد. جستار روایی معمولاً شامل توصیف‌های دقیق، شخصیت‌پردازی و دیالوگ است. به عنوان مثال، جستارنویس می‌تواند داستانی درباره یک روز خاص اززندگی‌اش یا یک تجربه غیرمنتظره بنویسد؛ این روایت‌ها با جزئیات زنده و توصیفات واقع‌گرایانه، خواننده را به دل داستان می‌برند. نویسنده با استفاده از لحظات احساسی، دیالوگ‌های گیرا و شخصیت‌پردازی‌های قوی، جستار را مانند یک ماجراجویی هیجان‌انگیز روایت می‌کند. در جستار روایی، ممکن است نویسنده داستانی را درباره ملاقات تصادفی با فردی قدیمی در یک کتابفروشی روایت کند، جایی که خاطرات فراموش شده دوباره زنده می‌شوند و دریچه‌ای به گذشته باز می‌شود.
جستار توصیفی (Descriptive Essay)
این شکل از نوشته ، به توصیف دقیق و جزئیات یک موضوع، مکان، شخص یا رویداد تمرکز می‌کند. جستارنویس در جستارتوصیفی تلاش می‌کند خواننده را در دنیای خود همراه کند. به‌عنوان مثال، نویسنده ممکن است با قلمی هنرمندانه و دقیق، یک شهر تاریخی را با کوچه‌های پیچ در پیچ، معماری منحصربه‌فرد و صداهای زنده آن به تصویر بکشد یا ممکن است زیبایی‌های طبیعت در یک منطقه خاص، از جمله گل‌های رنگارنگ، صدای آرامش‌بخش رودخانه و هوای تازه کوهستان را به گونه‌ای وصف کند که خواننده احساس کند در آن مکان حضور دارد. با استفاده از جزئیات زنده و توصیف‌های ملموس، این نوع جستار به خواننده تجربه‌ای حسی و بصری می‌دهد که به عمق و زیبایی موضوع مورد نظر اضافه می‌شود.
جستار جدلی (Argumentative Essay)
در این نوع جستار، نویسنده به ارائه و دفاع از یک نظر یا استدلال خاص می‌پردازد. هدف اصلی این جستار چیست؟ هدف جستارجدلی قانع کردن خواننده و پذیرش دیدگاه نویسنده است؛ برای تحقق این هدف، نویسنده با دقت و منطق، شواهد معتبر، داده‌های مستند و دلایل قوی را به کار می‌برد تا استدلال خود را به خواننده ارائه کند. به عنوان مثال در این نوع از جستار، نویسنده می‌تواند با استناد به تحقیقات علمی، تجربیات میدانی و تحلیل‌های جامع، درباره اهمیت حفاظت از محیط زیست و ضرورت اقدام فوری برای مقابله با تغییرات اقلیمی بحث کند؛ همچنین جستارنویس می‌تواند با ارائه نمونه‌های واقعی، آمارها و پیش‌بینی‌های علمی، خواننده را به درک موضوع و اهمیت آن ترغیب کند.
در انتها هر یک از انواع جستار به نویسنده این امکان را می‌دهد تا با استفاده از سبک‌ها و روش‌های مختلف، افکار و احساسات خود را به خواننده منتقل کند و ارتباطی مؤثر ایجاد کند. این تنوع در شیوه‌های جستارنویسی به نویسنده این قدرت را می‌دهد که تجربه‌ای غنی و چندبعدی از دنیای خود را به شکل نوشتار دربیاورد.
بیشتر بخوانید: بررسی کامل تاثیر فضای مجازی بر کتابخوانی
جستارهای معروف ایران وجهان
جستارها در طول تاریخ ادبیات ایران و جهان، به عنوان یکی از انواع مهم نوشتار، به تولید آثار جذاب و تأثیرگذار منجر شده‌اند. این آثار، با نگاهی به تحلیل‌های عمیق، نثر روان و تفکر انتقادی، توانسته‌اند به بررسی مسائل اجتماعی، فرهنگی، فلسفی و شخصی پرداخته و مخاطبان را به تفکر در موضوعات مختلف ترغیب و دعوت کنند. جستارها، با ایجاد ارتباطی نزدیک و معنادار میان نویسنده و خواننده، نه تنها به گسترش دانش و آگاهی کمک کرده‌اند، بلکه به نواندیشی و دیدگاه‌های جدید در زمینه‌های مختلف نیز پرداخته‌اند. در این بخش از مطلب جستارنویسی چیست، به معرفی و توضیح برخی از جستارهای معروف و محبوب در ایران و جهان می‌پردازیم.
جستارهای معروف ایران
«سنگی بر گوری» نوشته جلال آل احمد
«سنگی بر گوری» نوشته جلال آل احمد، که در سال 1342 منتشر شد، بدون شک یکی از مشهورترین جستارهای ایرانی به شمار می‌رود. این اثر درخشان، فراتر از روایت یک تجربه شخصی، به نقد عمیق جامعه سنتی ایران و روشنفکران آن زمان می‌پردازد. آل احمد در این کتاب، با لحنی صریح و گاه تند، به واکاوی معضلات اجتماعی و فرهنگی ایران در دوره‌ای می‌پردازد که سنت و مدرنیته در تقابل هم قرار داشتند؛ او تار و پود مناسبات طبقاتی، خرافات رایج و پوچی برخی روشنفکران را به چالش می‌کشد و خواننده را به تأمل در وضعیت موجود وامی‌دارد. این جستار به عنوان یکی از جستارهای معروف ایرانی، تنها به نقد جامعه سنتی ایران بسنده نمی‌کند، بلکه روشنفکران آن زمان را نیز به زیر ذره‌بین می‌برد.
«ارمغان مور» نوشته شاهرخ مسکوب
این نمونه معروف از جستارهای ایرانی، اثر شاهرخ مسکوب است که در سال 1353 منتشر شد. «ارمغان مور» مانند سفری به ژرفای فرهنگ و تاریخ پرفراز و نشیب ایران است. این کتاب، مجموعه‌ای از جستارهای خواندنی و عمیق را دربر می‌گیرد که با لحنی شاعرانه و نثری فاخر به بررسی موضوعاتی مانند اسطوره‌شناسی، عرفان، ادبیات و هنر ایرانی می‌پردازد. مسکوب در این جستارها، با ظرافتی مثال‌زدنی، خواننده را به سفری در گذر زمان می‌برد و لایه‌های مختلف فرهنگ ایرانی را از اساطیر باستان تا دوران معاصر به تصویر می‌کشد. او با نگاهی دقیق و تحلیلی، به واکاوی مفاهیمی مانند هویت ایرانی، معنویت، عشق و حماسه در آثار ادبی و هنری ایران می‌پردازد و دریچه‌ای نو به سوی درک این مفاهیم می‌گشاید.
«زیر سقف دنیا» نوشته محمد طلوعی
این جستار اثر محمد طلوعی است که در سال 1398 منتشر شد. «زیرسقف دنیا» مجموعه‌ای از جستارهاست که با نگاهی دقیق و ظریف به توصیف و تحلیل فضاهای شهری و تجربیات زیسته‌ی نویسنده در این مکان‌ها می‌پردازد. طلوعی در این جستارها، با قلمی روان و لحنی صمیمی، با خواننده قدم به قدم در کوچه پس کوچه‌های شهرها قدم می‌زند و از دیدنی‌ها، صداها، بوها و حس‌وحال هر مکان روایت می‌کند. او با ظرافت و دقت، جزئیات را به تصویر می‌کشد و خواننده را در فضایی زنده و ملموس غوطه‌ور می‌کند. «زیر سقف دنیا» تنها به شرح ظاهری مکان‌ها بسنده نمی‌کند و جستارنویس در این جستارها به واکاوی هویت و تاریخ هر مکان می‌پردازد و ردپای گذر زمان را در کالبد شهرها و زندگی مردم جستجو می‌کند. او با نگاهی جامعه‌شناسانه، به بررسی مسائل و مشکلات اجتماعی هر منطقه می‌پردازد و تصویری واقعی از زندگی مردم در آن مکان را توصیف می‌کند.
جستارهای معروف جهان
«تأملاتی در باب اولویت‌های جامعه» نوشته‌ی موریس مرلو-پونتی Maurice Merleau-Ponty
نوشته‌ی موریس مرلو-پونتی، فیلسوف فرانسوی، به تحلیل اولویت‌های اجتماعی و فلسفی در جامعه معاصر می‌پردازد. با نگاهی فلسفی و عمیق، مرلو-پونتی به بررسی مسائل اخلاقی و اجتماعی می‌پردازد و نظریات جدیدی را درباره چگونگی پیشرفت و تغییرات در جامعه ارائه می‌دهد. این جستار به عنوان یکی از آثار تأثیرگذار فلسفه قرن بیستم، بر اندیشه‌های بسیاری از فیلسوفان معاصر تأثیر گذاشته و به عنوان منبعی ارزشمند برای مطالعه مسائل اجتماعی و فلسفی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
«خاطرات یک انقلابی» نوشته‌ی جان استوارت میل John Stuart Mill
جان استوارت میل، فیلسوف و اقتصاددان برجسته، در این جستار به بررسی تأثیرات انقلاب‌های اجتماعی و سیاسی بر جامعه می‌پردازد. با تحلیل دقیق و مستدل، به بررسی چگونگی تغییرات اجتماعی و اقتصادی پرداخته و با تکیه بر تجربیات شخصی و اندیشه‌های فلسفی خود، درباره آزادی، برابری و حقوق بشر مباحثه می‌کند. او در این جستار به عنوان یکی از جستارهای معروف جهان، به بررسی چالش‌ها و فرصت‌هایی که انقلاب‌ها برای جوامع ایجاد می‌کنند می‌پردازد و دیدگاه‌های ارزشمندی را درباره آینده جوامع پس از انقلاب ارائه می‌دهد.
این جستارها، با تنوع موضوعات و سبک‌های نگارشی خود، به خواننده فرصت می‌دهند تا با دیدگاه‌های مختلف و تجربیات نویسندگان مختلف آشنا شوند و به درکی عمیق‌تر از مسائل اجتماعی، فرهنگی و فلسفی برسند.
جمع‌بندی
این مطلب از انتشارات هفت‌ونیم، برای آشنایی هرچه بیشتر مخاطبین ما در رده سنی کودک و نوجوان با جستار و جستارنویسی نوشته شد. به غیر از مطالعه رمان ادبیات و کودکان و نوجوان، خواندن جستار برای کودکان و نوجوانان، فراتر از صرفاً گذراندن وقت با یک کتاب است؛ چنین فعالیتی، دریچه‌ای به دنیای وسیع دانش، تفکر و تخیل را بر روی آن‌ها باز می‌کند. جستارها با تنوع موضوعی و سبک نگارشی خود، می‌توانند تأثیرات عمیقی بر رشد ذهنی، عاطفی و اجتماعی کودکان و نوجوانان بگذارند. موارد گفته شده همگی از دلایل و لزوم آشنایی با جستارها هستند. جستارها می‌توانند انتخابی جذاب برای مطالعه قبل از خواب و خوابی جذاب در شب باشند، برای انتخاب جستار موردعلاقه خود می‌توانید سری به انتشارات هفت‌ونیم بزنید!
