قطعاً بسیار با این جمله مواجه شده‌اید که کتاب‌خواندن سن و زمان مشخصی ندارد؛ اما آیا تابه‌حال فکر کرده‌اید که درباره کودکان نیز این موضوع صدق می‌کند یا خیر؟ درواقع یافتن پاسخ این سوال دغدغه بسیاری از والدین آگاهی است که قصد دارند از همان سنین کودکی، فرزندانشان را با کتاب دوست و همراه کنند؛ به همین جهت همواره در پی یافتن مناسب‌ترین سن برای شروع کتابخوانی هستند.به همین منظور در این مقاله سعی داریم شما را با برخی از اصول تربیتی برای پرورش و رشد یک کودک کتابخوان آشنا کنیم تا از این طریق بتوانید در هر بازه از سنین کودکی فرزندانتان، بهترین نقش را به‌عنوان یک والد آگاه ایفا کنید؛ بنابراین، اگر شما هم نمیدانید که باید از چه سنی برای کودک کتاب بخوانیم، بهتر است در ادامه با ما همراه باشید.
فواید و تأثیر کتاب‌خواندن برای کودکان
باتوجه به پیشرفت علم و تغییراتی که در سیستم‌های آموزشی جامعه کنونی اعمال شده است بیشتر والدین در پی تربیت و پرورش کودکانی با ذهن خلاق و هوشمند هستند؛ به همین دلیل متخصصین فعال در حوزه کودک و نوجوان به شروع کتابخوانی در سنین پایین و تبدیل آن به یک عادت دائمی، تأکید ویژه‌ای دارند؛ چرا که با این کار به فرزندان خود فرصت اندیشیدن و درکی مستقل از نظر و خط فکری خودتان میدهید.
درواقع می‌توان گفت هر یک از کتاب‌ها روایتی از دنیایی جدید هستند که هر کودک بسته به ویژگی‌های شخصیتی‌ای که دارد میتواند برداشت متفاوت خود را داشته باشد؛ به بیانی دیگر میتوانید با خواندن کتاب‌های مناسب، به کودکتان کمک کنید تا مسیرهای فکری خود را روشن‌تر و خلاقانه‌تر ایجاد و دنبال کند.
ازآنجایی‌که کودکان در سنین پایین دائماً در حال رؤیاپردازی و تجسم هستند، توصیه می‌شود آن‌ها را با کتاب راهنمایی و هدایت کنید. این کار نه‌تنها سبب رشد بهتر فرزندتان می‌شود؛ بلکه سبب می‌شود شما نیز به‌عنوان یک والد از اصول و شیوه‌های درستی به تربیت کودک خود بپردازید تا در آینده واکنش‌های هوشمندانه‌تری هنگام مواجهه با چالش‌های واقعی زندگی داشته باشد.
به‌طورکلی می‌توان گفت کتابخوانی برای کودکان فواید بسیاری دارد که هر یک از آن‌ها نه‌تنها در خلق دوران کودکی زیباتر مؤثر است؛ بلکه این امر به‌نوعی کودک شما را برای ورود به دنیای بزرگسالی نیز آماده می‌کند. برای درک هر چه بهتر این موضوع، در این قسمت به برخی از مهم‌ترین فواید مطالعه برای کودکان اشاره کرده‌ایم.
- بهبود مهارت‌های شناختی و درک کودک از محیط اطراف
- افزایش آرامش و کاهش اضطراب
- ارتقای توانمندی‌ها و کسب مهارت‌های اجتماعی
- افزایش و بهبود تمرکز
- تقویت قوه تخیل
- ایجاد مهارت مدل‌سازی وقایع در ذهن
- ارتقای سطح علم و دانش
- محکم‌شدن ارتباط میان کودک و والدین
- بهبود روابط کودک با دیگر افراد
بنابراین، اگر شما هم از آن دسته والدینی هستید که قصد دارید شرایطی را برای کودکتان فراهم کنید تا خودش اقدامات لازم برای ادامه مسیر زندگی را بیاموزد، هرگز از تأثیر کتاب‌خواندن و مطالعه برای فرزندتان غافل نشوید؛ اما سؤالی که پیش می‌آید این است که از چه سنی برای کودک کتاب بخوانیم بهتر است؟
برای یافتن پاسخ این سؤال تا انتها با ما همراه باشید تا بتوانید در خلق دوران کودکی مفید و هدفمند برای فرزندتان موفق عمل کنید و زمینه‌های لازم جهت رشد هرچه بهتر او و کسب آمادگی برای چالش‌های آتی زندگی را فراهم کنید.
سن مناسب کتاب خواندن برای کودکان
برخی از والدین گمان میکنند شروع کتاب‌خواندن نیز مانند دیگر کارهای کودک همچون غذاخوردن، سن خاصی دارد و پیش از آن نمی‌توان برای این امر مهم اقدام کرد. طبق تحقیقات انجام شده، کودک از همان دوران جنینی قادر به درک نسبی رفتار شماست؛ بنابراین، کتاب‌خواندن از همان دوران نیز میتواند سبب تمایز فرایند رشد ذهنی فرزند شما نسبت به دیگر بچه‌ها شود.
احتمالاً این جمله را بسیار شنیده‌اید هر چه سن انسان پایین‌تر باشد، برای مهارت‌آموزی و تغییر، انعطاف‌پذیری بیشتری دارد؛ بنابراین، اگر قصد دارید عادت کتابخوانی را در زندگی فرزند خود ایجاد کنید، بهتر است از همان سنین پایین شرایط را به نحوی ایجاد کنید که خود پیگیر و علاقه‌مند به این کار شود.
درواقع درست است که می‌توان از همان ابتدای سال‌های تولد حواس کودک خود را درگیر کتاب‌خواندن کنید؛ اما اگر در انتخاب کتاب اشتباه کنید یا رفتار مناسبی نسبت به بازخوردهای کودک نداشته باشید، نمی‌توان به ایجاد میل و علاقه کودک نسبت به کتاب چندان امیدوار بود؛ چرا که میزان درک کودک در هر بازه سنی متفاوت بوده و متناسب با همین سیر رشد باید محتوای کتاب‌ها نیز ارتقا یابد تا تجزیه‌و‌تحلیل آن از توان کودک خارج نشود.
به‌طورکلی روان‌شناسان کودک توصیه میکنند در سنین پیش از مدرسه، فرزند خود را با کتاب آشنا کنید تا به هنگام شروع فرایندهای آموزشی، دچار اضطراب و بازخوردهای منفی نشود؛ به همین منظور سن مناسب کتاب خواندن را 2 الی 3 سالگی میدانند که میتوانید کتاب را با بازی‌های کودکانه ادغام کنید تا بهمرورزمان بتوانید او را با کتاب‌هایی با سطح علمی بالاتر آشنا کنید.
لازم است بدانید مغز کودک در 6 سال ابتدایی زندگی توانایی فوق‌العاده‌ای در دریافت و پردازش اطلاعات محیط‌های بیرونی دارد؛ بنابراین، می‌توان شروع سن کتابخوانی را حتی قبل از 3 سالگی دانست؛ ازآنجایی‌که کودکان در این بازه سنی چندان واکنش‌های مشهود و واضحی از خود بروز نمی‌دهند، ممکن است گمان کنید در درک اصوات شما ناتوان هستند؛ اما گوش و چشم کودک در این سن بهترین ورودی برای دریافت اطلاعات بوده که با گذشت زمان الگوهای مختلفی را برای پردازش محیط بیرون در مغز تشکیل میدهند.
به طور مثال تحقیقات نشان داده است مطالعه قبل از خواب میتواند یکی از سرگرمی‌های مفید و موردعلاقه کودکان باشد که علاوه بر افزایش دانش آن‌ها، در کاهش استرس‌های ناشی از وقایع روز نیز بسیار مؤثر است؛ اما این آرامش مشروط به انتخاب یک کتاب خوب و مناسب است که محتوای آن بتواند ذهن کودک را برای خوابی آرام و عمیق آماده کند؛ به همین منظور در ادامه به اصول انتخاب کتاب متناسب با رده‌های سنی کودک پرداخته‌ایم تا باتوجه‌به این موارد بتوانید بهترین کتاب‌ها را برای فرزندتان انتخاب کنید.
بیشتر بخوانید: چگونه کتابخوان شویم؟ توصیه هایی برای عادت به مطالعه
چگونه برای کودکان کتاب انتخاب کنیم؟
حال که دانستید از چه سنی باید برای کودک کتاب خواند، بهتر است با نحوه انتخاب کتاب برای او نیز آشنا شوید. اگر به اطلاعات روی هر کتاب دقت کنید متوجه خواهید شد برای کدام رده سنی مناسب است؛ اما به‌طورکلی باتوجه به میزان درک و پذیرش اطلاعات در مغز کودک، باید کتاب‌هایی را انتخاب کنید که با ویژگی‌های فرزندتان در این بازه سنی مطابقت داشته باشند؛ به همین جهت در این قسمت به بررسی مناسب‌ترین کتاب‌ها برای سه رده سنی کودک پرداخته‌ایم.
زیر 2 سال
کودکان در این سن تنها از طریق چشم و گوش میتوانند اطلاعات را دریافت کنند؛ بنابراین، توصیه می‌شود در این بازه سنی از کتاب‌هایی استفاده کنید که بیشتر شامل محتواهای تصویری باشند و متن کمی داشته باشند؛ درواقع بهترین سن برای یادگیری کلمات از طریق تصاویر، سن 16 تا 24 ماهگی است؛ به همین دلیل بهتر است به هنگام انتخاب کتاب به این موضوع توجه کنید تا بتوانید از طریق درگیر کردن حس بینایی کودک، به بهبود تکلم او نیز کمک کنید.
علاوه بر این موارد تاکنون ثابت شده است بیشتر کودکان در این سن تمایل دارند با کتاب‌هایی آشنا شوند که درباره کارهای روزمره مانند شیر خوردن، حمام و لباس پوشیدن هستند؛ چرا که کودکان دائماً در حال تقلید بوده و با دیدن این تصاویر، تمایل به تکرار آن‌ها در واقعیت دارند؛ به همین دلیل از این طریق حتی میتوانید کودکان را نسبت به انجام این امور ترغیب کنید.
2 تا 4 سالگی
در این بازه سنی همچنان باید کتاب‌های مصور را انتخاب کنید تا کودک خسته و کلافه نشود؛ به همین منظور بهتر است کتاب‌هایی را انتخاب کنید که متن‌های کوتاهی داشته و بیشتر با تصاویر روایت می‌شوند. علاوه بر این سعی کنید موضوع کتاب را نیز هوشمندانه انتخاب کنید تا بتوانید عادات جدید را در زندگی کودک خود ایجاد کنید؛ به طور مثال در این سنین توصیه می‌شود نحوه مستقل خوابیدن و لباس پوشیدن را به فرزند خود آموزش دهید تا از وابستگی بیش از حد او به خود جلوگیری کنید.
بنابراین، بهتر است کتاب‌هایی را برای فرزند 2 الی 4 ساله خود انتخاب کنید که علاوه بر افزایش لغات او، بتواند در بهبود روابط او و ایجاد عادت‌های مفید مؤثر باشد. معمولا از این سن می‌توان قصه‌های کوتاه و مصور را که غالبا درباره اتفاقات روزمره هستند را برای فرزندتان بخوانید.
4 تا 6 سالگی
اگر تا به اینجای مسیر را با آگاهی و رعایت اصول تربیتی طی کرده باشید، قطعاً شاهد رغبت و علاقه کودکتان به امر کتابخوانی خواهید بود؛ به همین جهت بهترین زمان برای تثبیت این عادت طلایی دقیقاً همین بازه سنی است که حتی میتوانید با همراه‌کردن کودک در فرایند خرید کتاب، به او قدرت انتخاب داده و سلیقه کتابخوانی او را نمایان کنید.
حال که دایره لغات کودکتان بهمرورزمان گسترش یافته است، میتوانید از کتاب ادبیات کودک نیز برای پرورش ذهن فرزندتان کمک گیرید. درواقع این نمونه کتاب‌ها سناریوی بلندتری داشته که سبب کنجکاوی و ترغیب بیشتر کودک به کتابخوانی می‌شوند؛ اما همچنان باید به این موضوع توجه داشته باشید که فرزند شما برای آشنایی با کتاب‌های غیر مصور آماده نبوده و حتماً باید کتابی را انتخاب کنید که عکس و نقاشی داشته باشد تا از درک کودک خارج نشود.
جمع‌بندی
همان‌‌طور که متوجه شدید برای پاسخ به این سؤال که “از چه سنی باید برای کودکان کتاب بخوانیم؟” محدودیت خاصی وجود نداشته و شما میتوانید از همان ماه‌های ابتدای تولد نیز برای فرزند خود با لحن کودکانه و گیرا کتاب بخوانید؛ اما تحقیقات نشان داده است واکنش‌های فعالانه کودک از سن 3 سالگی به بعد شروع می‌شود که بهمرورزمان میتواند به شما نشان دهد تا چه حد در ایجاد این عادت مفید در زندگی کودکتان موفق بوده‌اید.به همین منظور در این مطلب سعی کردیم شما را با فواید کتاب‌خواندن در سنین پایین و همچنین مناسب‌ترین سن کتابخوانی برای کودک آشنا کنیم تا بتوانید در این بازه سنی طلایی بهترین اقدامات برای فراهم‌آوردن شرایط رشد و ورود فرزندتان به دوره بزرگسالی را داشته باشید. همچنین اگر بین انتخاب نسخه صوتی یا کاغذی کتاب برای آن‌ها دچار تردید شده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله کتاب صوتی یا کاغذی را در انتشارات هفت‌و‌نیم مطالعه فرمایید. معایب و مزایای هرکدام را بررسی کنید و بهترین تصمیم را برای فرزند خود بگیرید.
