سیاره زهره (ناهید) | هرآنچه باید درباره خواهر زمین بدانید!
در میان اجرام آسمانی سیاره زهره مانند “گویی زیبا و درخشان” خودنمایی می‌کند. پرتوهای نور طلایی مایل به سفید این سیاره، معرفی برای آن در منظومه شمسی است. جالب است بدانید این سیاره زیبا را خواهر دوقلوی زمین می‌نامند؛ چرا که از جهاتی به یکدیگر شباهت دارند.
کنکاش در دنیای سیارات به ویژه سیاره زهره یک تفریح هیجان‌انگیز برای علاقه‌مندان این رشته است؛ در همین راستا قصد داریم در این مقاله از انتشارات هفت و نیم، ناشر تخصصی کتاب های علمی به شرح اطلاعات جالبی از سیاره زهره بپردازیم و شما را با یکی از عجایب کهکشان راه شیری آشنا کنیم.
نحوه شکل‌گیری سیاره زهره
قدمت سیاره سنگی زهره به 5/4 سال پیش از ایجاد سحابی خورشیدی باز می‌گردد. در خصوص نحوه شکل‌گیری این سیاره دو فرضیه وجود دارد که در میان این دو، نظریه “تجمع هسته‌ای” باورپذیرترین و علمی‌ترین نظریه موجود است.
مطابق این نظریه، زمینه شکل‌گیری سیاره زهره از هسته‌های سنگی آغاز شده و سپس به ترتیب عناصر سبک گوشته و سنگ‌کره شکل گرفته‌اند. در این فرایند عناصر گازی و غبارها به تدریج افزایش یافته و پیوستن آنها به یکدیگر پیش سیاره‌ها را به وجود آورد.
در ادامه پس از برخورد سیارک‌ها و واپاشی رادیواکتیو، گرمای زیادی تولید شد که مواد داخلی سیاره را ذوب کرد و سبب مهاجرت عناصر فلزی شد. با توجه به تعاریف فوق باید بگوییم که فرایند شکل‌گیری و تکامل سیاره زهره، ناشی از فرایندهای زمین‌شناسی پیچیده‌ای است که درک آن برای عموم دشوار خواهد بود. به‌طورکلی کلی می‌توان گفت که سیاره زهره غالبا از سنگ و فلز تشکیل شده است و شاید این مسئله به علت نزدیکی زیاد آن به خورشید باشد!
نام دیگر سیاره زهره
جالب‌ترین نکته‌ای که در خصوص این سیاره وجود دارد نام‌های متعدد آن در فرهنگ‌های مختلف است. این سیاره در فرهنگ فارسی به نام سیاره ناهید شناخته می‌شود، این در حالیست که سیاره زهره در برخی فرهنگ‌ها جایگاه خدایی داشته و با عنوان‌های ستاره صبح یا ستاره عصر نامیده می‌شود!
در فرهنگ و ادبیات رومی این سیاره نماد عشق است و آن را ونوس می‌نامند. زیبایی اسرارآمیز این سیاره، پوششی بر تلاطم درونی آن است! در واقع بر اساس تحقیق درباره این سیاره، کربن اصلی‌ترین عنصر جو این سیاره بوده که گازی مضر و غیرقابل استنشاق ایجاد می‌کند.
از طرفی به دلیل نزدیکی زیاد زهره به خورشید، دمای آن بسیار داغ و سوزان است. چنین دلایلی باعث می‌شود تا این سیاره خالی از سکنه باشد و در لیست سیاره های قابل سکونت قرار نگیرد.
خصوصیات سیاره زهره
هر یک از اعضای منظومه شمسی خصوصیت‌های منحصربه‌فرد خود را دارند. برای آنکه بتوانید سیاره ونوس یا همان زهره را بهتر بشناسید لازم است با مهم‌ترین ویژگی‌های آن آشنا شوید که در زیر به آنها اشاره می‌کنیم.
اندازه و جرم
گفته می‌شود یکی از شباهت‌های زهره به سیاره زمین، ابعاد یا اندازه آن است؛ شعاع این سیاره حدود ۶۰۵۲ کیلومتر تخمین زده می‌شود. همچنین فاصله آن تا خورشید سوزان، چیزی حدود ۱۰۸ کیلومتر است؛ به همین خاطر دومین سیاره نزدیک به خورشید پس از عطارد شمرده خواهد شد.
جرم زهره تقریباً ۸۱.۵ درصد زمین بوده و از جهاتی مانند ترکیبات و چگالی دارای شباهت‌هایی با سیاره زمین است. همین مسئله باعث می‌شود تا از نظر ویژگی‌های فیزیکی این دو سیاره با یکدیگر مقایسه شوند. بررسی چنین اطلاعاتی به علاقه‌مندان نشان خواهد داد که چرا سیاره زمین میزبان حیات است در حالی که سیاره زهره هیچ ساکنی ندارد!
جغرافیا
از دیگر ویژگی‌های به خصوص سیاره زهره جغرافیای آن است. گفته می‌شود سطح این سیاره حدود ۳۰۰ الی ۶۰۰ میلیون سال قدمت داشته و منجمان آن را جوان می‌دانند. دشت‌های متعدد گدازه‌ای این فضای سنگی را تشکیل می‌دهند. سطح این سیاره دارای دو مکان مرتفع است که تحت عنوان‌های ایشتار ترا Ishtar terra و آفرودیت ترا Aphrodit terra نامیده می‌شوند.
این دو منطقه به ترتیب در نیمکره شمالی و مجاورت خط استوا قرار گرفته‌اند. هر یک از این مناطق مرتفع شامل کوه‌هایی هستند که بلندترین آنها کوه‌های ماکسول است.
دما و جو
همانطور که پیش‌تر هم به این نکته در مورد سیاره زهره اشاره کردیم، جو این سیاره شامل حدود ۹۷ درصد کربن است و باقی آن را نیتروژن تشکیل می‌دهد. چنین ترکیبی باعث می‌شود که فشار اتمسفر آن ۹۰ برابر کره زمین باشد!
این عدد تقریباً معادل فشاری است که در عمق ۹۰۰ متری اقیانوس حاکم است. از طرفی به علت نزدیکی زیاد سیاره زهره به خورشید، حرارت آن بسیار بالا بوده و موجب بروز شدید پدیده اثر گلخانه‌ای خواهد شد. همین دیوانگی دما و فشار را می‌توان از جمله عجایب سیاره زهره دانست که امکان حیات را در آن به صفر نزدیک می‌کند.
💡 اگر می‌خواهید کودکان با سیاره‌ای دیگر و داستان‌هایی متفاوت آشنا شوند، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ای که درباره سیاره مریخ برای منتشر کرده‌ایم را نیز مطالعه کنید.
بار سفر ببندیم به سوی مریخ
پوشش و سطح
نتایج تحقیقات در این زمینه نشان می‌دهد که حدود ۸۰ درصد از پوشش این سیاره را دشت‌های آتشفشانی تشکیل می‌دهد. مسلماً این مسئله علامتی آشکار از وجود فعالیت‌های آتشفشانی است. به‌طوری‌که می‌توان در تصاویر موجود این سیاره کوه‌ها و دهانه‌های برخوردی بزرگی را مشاهده کرد.
گفتنی است که سیاره زهره مملو از ابرهای متراکم سولفوریک اسید است که اشعه خورشید را منعکس کرده و ظاهر و رنگ سیاره زهره را خاص و عمیق جلوه می‌دهد؛ اما در مقابل، وجود این ابرهای غلیظ باعث می‌شود تا امکان تجزیه و تحلیل سطح و درون آن به راحتی امکان‌پذیر نباشد.
مدار و چرخش
نکته جالب دیگری که در خصوصیات سیاره ناهید ذکر می‌شود، چرخش غیرمعمول آن است. به عبارت بهتر، این سیاره پر رمز و راز برخلاف سایرین از شرق به غرب گردش می‌کند. این چرخش حدود ۲۴۳ روز زمینی به طول می‌انجامد که باعث طولانی‌تر شدن طول روز در زهره می‌شود.
همچنین گفته شده که طلوع و غروب خورشید در سیاره زهره حدود ۱۱۷ روز زمان می‌برد که در نوع خودش بسیار شگفت‌انگیز و عجیب است. جالب است بدانید که گذر یک سال در این سیاره، رابطه عجیبی با تبدیل روز به شب در آن دارد؛ بدین معنا که یک دور چرخش کامل زهره به دور خورشید ۲۵۵ روز زمینی طول می‌کشد؛ به همین خاطر می‌توان گفت که هر سال در زهره کوتاه‌تر از دو شبانه‌روز آن است!
به علت نزدیکی این سیاره به خورشید، مدار گردش آن دایره‌ای شکل است. این در حالیست که سایر سیارات در مدارهای بیضی شکل به دور خورشید گردش می‌کنند. همچنین زاویه محوری زهره حدود ۳ درجه نسبت به خط عمود انحراف دارد که این مسئله باعث می‌شود حرکت آن تقریباً عمودی بوده و تغییر فصل چندانی در این سیاره وجود نداشته باشد.
پرونده‌های تحقیقاتی سیاره زهره
علاقه به دنیای کهکشان‌ها و کیهان‌شناسی باعث شده است که تا به امروز پروژه‌های تحقیقاتی متعددی در خصوص سیاره زهره و سایر کرات انجام شود. ونرا ۷ نام اولین فضاپیمایی است که در سال ۱۹۷۰ توسط دولت روسیه به منظور کاوش زهره به فضا فرستاده شد.
طراحی این فضاپیما به گونه‌ای بود که در دمای ۵۸۰ درجه سلسیوس و حداکثر فشار ۱۸۰ بار دوام بیاورد. اطلاعاتی که از این کاوشگر به دست رسید، زندگی روی سیاره زهره را ناممکن اعلام کرد! جالب است بدانید که مدت زمان کاوش این فضاپیما تنها ۲۳ دقیقه است.
پس از آن، پروژه‌های ونرا ۱۳ و ۱۶ نیز در راستای شناخت و توضیح سیاره ناهید به انجام رسیدند که اطلاعات مهمی در زمینه سطح و جو این سیاره گزارش کردند.
شاید در وسط این بحث برایتان جالب باشد که برای تحقیق درباره سیاره مشتری اولین فضاپیما با نام گالیله در سال 1989به سمت آن حرکت کرد و حدود 6 سال طول کشید تا به آن برسد. در سال 1995 اطلاعات بسیار زیادی در مورد مشتری توسط این کاوشگر به دست زمینیان رسید.
آیا امکان حیات در سیاره زهره وجود دارد؟
در سال ۲۰۲۰ یک نظریه جنجالی تحت عنوان اسکان فرازمینی‌ها داخل سیاره زهره مطرح شد. این ادعا ناشی از کشف ماده‌ای به نام فسفین در این سیاره بود؛ اما بعدها پژوهش‌هایی انجام شد که صدق این ادعا را رد کردند. این پژوهش‌ها نشان می‌دهند که امکان وجود گاز سمی فسفین در زهره تقریباً صفر است؛ اما اگر هم وجود داشته باشد، مقدار آن به‌اندازه‌ای است که اصلاً به چشم نمی‌آید!
با وجود این، برخی معتقدند که شاید میکروارگانیسم‌هایی بالای ابرهای غلیظ سولفوریک در حال حیات باشند. در واقع این مسئله مطرح است که وجود برخی میکروب‌های مقاوم به تغییرات جوی در این سیاره امکان‌پذیر خواهد بود. بررسی چنین فرضیات و اطلاعاتی همیشه برای پژوهشگران جذاب بوده است؛ اما همچنان بر این عقیده هستیم که امکان حیات انسان‌ها روی سیاره زهره وجود ندارد.
تا کنون دانشمندان بر این باورند که قمر یخ زده سیاره کیوان می‌تواند بهترین نقطه از منظومه شمسی باشد تا روی آن برای حیات انسان‌ها تحقیق کرد. با این حال هنوز قطعیتی هم در این خصوص وجود ندارد.
سیاه چاله راهنمای بقا
جایگاه سیاره زهره در فرهنگ و ادبیات
ستاره درخشانی که در شب‌های تابستانی و در زاویه افق غربی مشاهده می‌شود، همان سیاره درخشان زهره است. در متون تاریخی منطقه بابل از این سیاره تحت عنوان ایشتار نام برده شده است که آن را نماد زنانگی و عشق می‌دانستند.
عقاید و نام‌های دیگری نیز در تاریخچه مصر باستان، یونان و… وجود دارد که هر کدام داستان جالبی را روایت می‌کنند. در پاسخ به سوال سیاره زهره نماد چیست؟ باید بگوییم که در ادبیات کهن ایران این سیاره به عنوان نماد عشق و زیبایی شناخته می‌شود. همین مسئله زمینه‌ساز سروده شدن اشعار بی‌نظیری است که در تک‌تک آنها زیبایی و عظمت سیاره زهره با کلمات و عبارات آهنگین گوشزد شده است.
آینده عملیاتی سیاره زهره
با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژی در زمینه‌های مختلف به نظر می‌رسد در آینده‌ای نه‌چندان دور ماهواره‌های متعددی به فضا پرتاب شوند که پژوهشگران را در جهت کشف اطلاعات دقیق‌تر درباره زهره یاری کنند. در واقع ضروری است که کاوشگرهای جدیدتر و پیشرفته‌تری به فضا فرستاده شوند که درستی یا نادرستی فرضیه‌ها ضدونقیض را مشخص کنند. اثبات این مسائل تحول عظیمی در زمینه کیهان‌شناسی ایجاد خواهد کرد.
جمع‌بندی
دومین مورد از سیاره‌های منظومه شمسی، زهره زیبا و درخشان است. این سیاره با وجود برخی شباهت‌ها به زمین، تحت عنوان خواهر دوقلوی آن شناخته می‌شود. اگرچه این شباهت‌ها بیشتر در ویژگی‌های فیزیکی دیده می‌شود و شرایط محیطی زهره نسبت به زمین بسیار متلاطم و البته غیر قابل تحمل تلقی است!
در این سیاره، گرمای کشنده و فشار بسیار بالایی وجود دارد که این آن را به مکانی با عدم امکان حیات تبدیل کرده می‌کند. تحقیقات متعددی طی سالیان دور به انجام رسیده است تا اطلاعات مهمی در مورد جرم سیاره زهره، ابعاد آن، جغرافیا، چرخش مدار و… را به دست بشر برساند. به همین دلیل، درک ویژگی‌های سیاره زهره و دیگر سیاره‌ها به ما کمک می‌کند تا به نشانه‌هایی از حیات در کیهان دست یابیم.
جهت مطالعه مقالات علمی و آموزشی از این دست می‌توانید به قسمت مقاله وب‌سایت انتشارات هفت و نیم مراجعه کنید. با ارائه مقالات مفید و علمی در این قسمت قصد داریم تا اندک سهمی در ایجاد آگاهی بیشتر نوجوانان داشته باشیم و به آنها در درک دنیای پیرامون کمک کنیم؛ همچنین می‌توانید کتاب‌های علمی مورد نظر خود را در این سایت با مناسب‌ترین قیمت بخرید و از مطالعه آنها لذت ببرید.
