تا به حال در حالی که به آسمان خیره شده‌اید و چشمک زدن ستاره‌ها را دنبال می‌کنید، به رمز و راز دنیای بالای سرمان فکرکرده‌اید؟ یا کنجکاو شده‌اید که بدانید این جهان چگونه و از کجا آغاز شد؟ اگر پاسخ شما مثبت است، احتمالا می‌دانید استیون هاوکینگ کیست و نام او را شنیده‌اید! در پاسخی کوتاه به سوال «استیون هاوکینگ کیست؟» می‌توان گفت: هاوکینگ، فیزیکدان نظری و کیهان‌شناس برجسته‌ای بود که با ذهنی تیزبین و روحیه‌ای جستجوگر، به اعماق اسرارآمیز کیهان نفوذ کرد و به سوالتی که عنوان کردیم پاسخ داد. در این مطلب از انتشارات هفت‌ونیم باری دیگر به سراغ برگی از کتاب تاریخ و زندگی نامه انسانی می‌رویم که ردپایی بزرگ و ماندگار در دنیای علم از خود برجای گذاشت.
هاوکینگ نه تنها به دلیل دستاوردهای علمی‌اش، بلکه به خاطر توانایی شگفت‌انگیزش در ساده‌سازی مفاهیم پیچیده کیهان‌شناسی برای عموم، شناخته می‌شود. کتاب‌ها و سخنرانی‌های او میلیون‌ها نفر را به دنیای هیجان‌انگیز علم و کیهان‌شناسی علاقه‌مند کرد. بسیاری از کتاب‌های علمی برای نوجوانان با هدف ادامه راه او نوشته شده‌اند و آثار خود او نیز در این زمینه بی‌نظیرند. در این مطلب، به زندگی و دستاوردهای این نابغه بزرگ، برخی از مهم‌ترین نظریات او درباره سیاه‌چاله‌ها، منشأ جهان و آینده کیهان خواهیم پرداخت و جوابی به سوال «استیون هاوکینگ کیست؟» می‌دهیم.
خانواده استیون هاوکینگ
استیون ویلیام هاوکینگ Stephen Hawking ، یکی از برجسته‌ترین فیزیکدانان و کیهان‌شناسان قرن بیستم، در روز ۸ ژانویه ۱۹۴۲ در شهر آکسفورد، انگلستان به دنیا آمد. هاوکینگ درست در جریان جنگ جهانی دوم متولد شد که در شرایط خاصی بود و بر زندگی آینده‌اش نیز تأثیر بسزایی گذاشت. خانواده‌اش برای دور ماندن از بمباران‌های لندن، به آکسفورد نقل مکان کرده بودند تا استیون در این شهر به دنیا بیاید. تولد استیون هاوکینگ در روزی رخ داد که تقریباً ۳۰۰ سال پیش از آن، گالیله، یکی دیگر از بزرگ‌ترین دانشمندان تاریخ، چشم از جهان فرو بسته بود. این همزمانی نمادین، گویی سرآغازی بر ادامه مسیر اکتشافات بزرگ در حوزه کیهان‌شناسی بود!
استیون هاوکینگ در یک خانواده‌ی روشنفکر و تحصیل‌کرده به دنیا آمد. پدر و مادرش هر دو از دانشگاه آکسفورد فارغ‌التحصیل شده بودند و به تحقیق و پژوهش علاقه‌ی زیادی داشتند. این محیط خانوادگی، زمینه را برای پرورش ذهن کنجکاو استیون فراهم کرد. فرانک هاوکینگ پدر استیون، یک پزشک بود که در زمینه بیماری‌های مناطق گرمسیری فعالیت می‌کرد، او فردی باهوش و سخت‌کوش بود و به موفقیت‌های علمی فرزندش بسیار افتخار می‌کرد. ایزابل هاوکینگ مادر استیون نیز زنی تحصیل‌کرده و باهوش بود، او از استیون و خواهر و برادرهایش به خوبی مراقبت می‌کرد و همیشه مشوق آن‌ها بود.
ازدواج و تشکیل خانواده
آشنایی جین وایلد که دانشجوی زبان‌شناسی بود، درجوانی استیون هاوکینگ و در اوایل دهه 1960 اتفاق افتاد. جین با وجود آگاهی از بیماری استیون، به او دلگرمی داد و در نهایت در سال 1965 با هم ازدواج کردند. این ازدواج در شرایطی شکل گرفت که پزشکان به استیون گفته بودند تنها چند سال دیگر زنده خواهد ماند، با این حال، عشق و حمایت جین، انگیزه‌ای قوی برای استیون بود تا به تحقیقات و مسیرخود ادامه دهد.
پس از ازدواج، استیون و جین صاحب سه فرزند شدند. با پیشرفت بیماری، زندگی روزمره آن‌ها با چالش‌های زیادی روبه‌رو شد. جین علاوه بر مراقبت از فرزندان، وظیفه مراقبت از استیون را نیز بر عهده داشت. با گذشت زمان، فشارهای ناشی از بیماری و مسئولیت‌های زندگی مشترک، بر رابطه آن‌ها تأثیر گذاشت و در نهایت، پس از سال‌ها زندگی مشترک، استیون و جین از هم جدا شدند. با وجود این جدایی، جین همواره نقش مهمی در زندگی استیون ایفا کرد و از او حمایت می‌کرد.
تحصیلات استیون هاوکینگ
استیون هاوکینگ، نابغه بی‌بدیل فیزیک و کیهان‌شناسی، از همان کودکی به رمز و راز جهان هستی علاقه‌مند بود. او در مدرسه، به رغم نمره‌های درخشان، دانش‌آموزی شیطان و کنجکاو بود که همیشه سوالات عجیب و غریبی می‌پرسید و علاقه‌ی شدید او به ریاضیات و فیزیک، استیون را به سمت دانشگاه آکسفورد کشاند. در آکسفورد، هاوکینگ به مطالعه‌ی فیزیک پرداخت و به سرعت به یکی از دانشجویان برجسته‌ی این دانشگاه تبدیل شد؛ اما در همین دوران جوانی استیون هاوکینگ، بیماری ALS به سراغش آمد!
بیماریALS ، بیماری‌ای است که به تدریج سلول‌های عصبی مغز و نخاع را که مسئول کنترل حرکات ارادی بدن هستند، از بین می‌برد. این بیماری باعث ضعف عضلانی پیشرونده و در نهایت فلج کامل می‌شود. این بیماری لاعلاج است و علل مبتلاشدن به آن هنوز به طور کامل شناخته نشده است. استیون هاوکینگ، از جمله مبتلایان به این بیماری بود.
سرانجام او به دانشگاه کمبریج رفت تا در رشته‌ی کیهان‌شناسی به تحقیق بپردازد. درکمبریج، هاوکینگ به مطالعه‌ی سیاه چاله‌ها پرداخت و نظریاتی انقلابی در این زمینه ارائه کرد. هاوکینگ با وجود هم‌زیستی با این بیماری عجیب با اراده‌ای پولادین و کمک فناوری‌های پیشرفته توانست از پایان‌نامه دکترای خود دفاع و سال‌ها به تحقیقات علمی خود ادامه دهد و به یکی از دانشمندان بزرگ جهان تبدیل شود.
نظریه‌ها و دستاوردهای استفان هاوکینگ
استیون هاوکینگ یکی از برجسته‌ترین فیزیکدانان قرن بیستم بود که در سال ۱۹۷۸ جایزه علمی آلبرت اینشتین را دریافت کرد. او با نظریه‌های نوآورانه خود، مرزهای دانش بشری را گسترش داد. هاوکینگ در طول زندگی خود دستاوردهای متعددی داشت که در این بخش از مطلب «استیون هاوکینگ کیست» به تعدادی از آن‌ها می‌پردازیم.
کشف تابش سیاه‌چاله‌ها
سیاه چاله چیست؟ به زبان ساده سیاه‌چاله را می‌توان یک جاروبرقی کیهانی تصور کرد، اما نه یک جاروبرقی معمولی! این جاروبرقی آنقدر قدرتمند است که حتی نور هم نمی‌تواند از کشش آن فرار کند.
هاوکینگ با یک ایده خارق‌العاده، دنیای فیزیک را متحول کرد. او نشان داد که سیاه‌چاله‌ها، آن هیولاهای کیهانی که همه چیز را می‌بلعند، می‌توانند از خود انرژی ساطع کنند! در ادامه این پدیده عجیب را «تابش هاوکینگ» نامیدند. او با ترکیب دو نظریه بزرگ فیزیک، یعنی مکانیک کوانتومی که به دنیای بسیار کوچک می‌پردازد و نسبیت عام که به عالم بزرگ و اجرام آسمانی می‌پردازد، به این نتیجه رسید. این کشف، تصوری که ما از سیاه‌چاله‌ها داشتیم را به‌کلی دگرگون کرد و نشان داد که حتی این اجرام عظیم و تاریک نیز از قوانین فیزیک پیروی می‌کنند و سرانجام محکوم به نابودی هستند.
مطالعه تکینگی‌های فضازمانی
هاوکینگ با کاوش در اعماق فضا و زمان، به مناطقی رسید که حتی قوانین فیزیک هم از کار می‌افتند. این مناطق را «تکینگی» می‌نامند، جایی که ماده به شدت فشرده شده و گرانش به بی‌نهایت می‌رسد. هاوکینگ با استفاده از نظریه نسبیت عام انیشتین، نشان داد که تشکیل چنین نقاطی در شرایط خاصی مانند درون سیاه‌چاله‌ها اجتناب‌ناپذیر است؛ در واقع، او ثابت کرد که این تکینگی‌ها مانند یک نقطه پایان برای فضا و زمان هستند و قوانین فیزیکی که ما می‌شناسیم در آنجا دیگر کاربردی ندارند. این کشف، مرزهای دانش بشر را گسترش داد و ما را به سوی درک عمیق‌تری از آغاز و پایان جهان سوق داد.
نظریه آغاز بدون مرز
او نظریه‌ای را ارائه کرد که به آن «آغاز بدون مرز» می‌گویند. بر اساس این نظریه، جهان نه از یک انفجار بزرگ و ناگهانی، بلکه از یک نقطه بسیار کوچک و چگال آغاز شده است؛ این نقطه، ابتدا و انتها ندارد و به همین دلیل، به آن «بدون مرز» می‌گویند. این نقطه کوچک شروع به گسترش و انبساط کرد و جهان عظیمی را که امروزه می‌بینیم، به وجود آورد. این نظریه، جایگزینی جذاب برای نظریه انفجار بزرگ کلاسیک به حساب می‌آید. به عبارت ساده‌تر، هاوکینگ به ما می‌گوید که جهان از یک نقطه بی‌نهایت کوچک شروع شده و سپس با گذشت زمان بزرگ و بزرگ‌تر شده است.
کیهان‌شناسی کوانتومی
هاوکینگ می‌خواست به سؤالی بزرگ پاسخ دهد، که آیا می‌توانیم همه چیز در جهان را با یک نظریه واحد توضیح دهیم؟ برای رسیدن به این هدف، او به سراغ دو نظریه قدرتمند فیزیک رفت, نظریه نسبیت عام اینشتین که به ما می‌گوید جهان چگونه در مقیاس بزرگ کار می‌کند و مکانیک کوانتومی که به ما می‌گوید جهان در مقیاس بسیار کوچک چگونه عمل می‌کند. لازم به ذکر است که در این راستا جایزه نوبل نیز به دلیل کشف قانون اثر فوتوالکتریک به انیشتین اعطا شد. این پدیده نشان می‌دهد که نور نه تنها به صورت موج، بلکه به صورت ذرات گسسته‌ای به نام فوتون رفتار می‌کند. این کشف، گامی بزرگ در توسعه مکانیک کوانتومی بود و به درک ماهیت نور و ماده کمک بزرگی کرد.
سخنان و عقاید هاوکینگ
استیون هاوکینگ علاوه بر دستاوردهای علمی، با سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها و کتاب‌هایش تأثیرات عمیقی بر تفکر عمومی در مورد کیهان و وجود انسان گذاشت. هاوکینگ با وجود بیماری، سخنرانی‌های عمومی بسیاری برگزار کرد که در آن‌ها مفاهیم پیچیده فیزیک و کیهان‌شناسی را به زبان ساده برای عموم مردم توضیح می‌داد. این سخنرانی‌ها به قدری محبوب بودند که بسیاری از آن‌ها به صورت کتاب و فیلم منتشر شدند.
او در دانشگاه کمبریج و سایر دانشگاه‌های معتبر جهان سخنرانی می‌کرد و در کنفرانس‌های علمی شرکت می‌کرد و به بحث و تبادل نظر در مورد آخرین دستاوردهای علمی می‌پرداخت. هاوکینگ یکی از طرفداران جدی «نظریه چندجهانی» بود! به اعتقاد او، ممکن است جهان‌های دیگری با قوانین فیزیکی متفاوت وجود داشته باشد. استفان هاوکینگ معتقد بود که بشر برای بقا باید به فضا سفر کند و در سیارات دیگر مستعمره تشکیل دهد؛ او همچنین به خطرات هوش مصنوعی و تغییرات آب و هوایی هشدار می‌داد، اما در نهایت باورهمیشگی در زندگینامه و بیوگرافی استیون هاوگینگ این بود که علم می‌تواند به بسیاری از مشکلات جهان پاسخ دهد!
جملات هاوکینگ
از جملات ماندگار و طلایی هاوکینگ که نشانگر تفکر اوست، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
زندگی هر چه قدر هم که مشکل به نظر بیاید، باز هم می توانید در کاری موفق باشید؛ تنها نکته این است که هرگز تسلیم نشوید.
کائنات نیازی به خالق ندارد!
بزرگ‌ترین دشمن دانش، نیستی نیست، بلکه توهم دانش است!
مرگ پروفسور هاوکینگ
استیون هاوکینگ فیزیکدان، نظریه‌پرداز و کیهان‌شناس مشهور، پس از سال‌ها مبارزه با بیماری لاعجالش، سرانجام در 14 مارس 2018، در سن 76 سالگی درگذشت. علت اصلی مرگ او، بیماری ALS بود که از اوایل جوانی استیون هاوکینگ به او مبتلا شده بود. در نهایت، این بیماری به حدی پیشرفت کرد که بدن او دیگر قادر به پاسخگویی نبود و به این ترتیب، یکی از درخشان‌ترین ذهن‌های قرن بیستم از دنیا رفت.
اگرچه درگذشت هاوکینگ، جامعه علمی و عموم مردم را عزادار کرد، اما میراث او همچنان زنده است و به عنوان الگویی برای نسل‌های آینده باقی خواهد ماند!
جمع بندی
در مطلب «استیون هاوکینگ کیست» به توضیح و خلاصه زندگینامه استیون هاوکینگ پرداختیم؛ فیزیکدانی که علارغم زندگی پرچالش و موانع بسیار زیادی که از ابتدای سنین جوانی داشت به چهره‌ای ماندگار در جهان تبدیل شد. ماجراجویی و کشف همواره در زندگی هاوکینگ جایگاه ویژه‌ای داشت؛ به عنوان مثال هاوکینگ، در سال ۱۹۶۲، یعنی چند سال قبل از تشخیص بیماری، به ایران سفر کرد تا این کشور را به عنوان دارنده تمدن و فرهنگی غنی از نزدیک ببیند.
از دیگر ماجراجویی‌های این دانشمند می‌توان به تجربه بازید از مرکز فضایی اشاره کرد که در آن پس از سال‌ها صندلی چرخدار را رها کرد و طعم گرانش صفر را چشید. اگر این مطلب از انتشارات هفت‌ونیم برای شما جذاب بود می‌توانید به سراغ مجله ما رفته و مطالبی مانند زندگینامه انیشتین را نیز مطالعه کنید.
