توضیح حواس پنجگانه برای کودکان | اهمیت و روش های تقویت آن

دنیای کودکان، پر از کنجکاوی و پرسش‌های تازه است. یکی از سوال‌های مهمی که ذهن آن‌ها را درگیر می‌کند، این است که ما چطور دنیا را می‌بینیم، می‌شنویم یا لمس می‌کنیم؟ پاسخ این پرسش در توضیح حواس پنجگانه برای کودکان نهفته است. البته شما می‌توانید با تهیه و خواندن داستان علمی برای کودکان هم به تقویت حواس پنجگانه و احساسات آن‌ها کمک کنید. این حواس به ما کمک می‌کنند تا دنیای اطراف را کشف کنیم و تجربه‌های جدیدی داشته باشیم. اگر کودک شما با این مفهوم آشنا شود، می‌تواند بیش‌تر قدر لحظه‌ها را بداند و بهتر یاد بگیرد. در این مقاله همراه ما باشید تا شما را برای توضیح این حس‌ها به کودکان راهنمایی کنیم.

حواس پنجگانه چیست؟

پیش از توضیح حواس پنجگانه برای کودکان، باید آن‌ها را با مفهوم این موضوع و ویژگی‌های هر حس آشنا کنیم. در تعریف حواس پنجگانه برای کودکان می‌توان گفت این حس‌ها، اصلی‌ترین توانایی‌های حسی هستند که به ما کمک می‌کنند دنیای اطراف را بهتر درک کنیم و با آن تعامل داشته باشیم. همچنین تصمیم‌های زندگی را بر اساس اطلاعات به دست آمده از این حواس می‌گیریم. این حس‌ها شامل موارد زیر هستند:

• حس شنوایی: ما با کمک حس شنوایی در گوش‌هایمان، صداها، لحن‌ها، موسیقی‌ها، کشش‌ها، اصوات و سایر محرک‌های شنیداری را درک و تفسیر می‌کنیم.
• حس بویایی: گیرنده‌های موجود در مجرای بینی که گیرنده‌های حس بویایی هستند، به ما این امکان را می‌دهند تا آدم‌ها، اشیاء و حتی طعم‌ها را از طریق رایحه‌های مختلف شناسایی کنیم.
• حس بینایی: گیرنده‌های حس بینایی که در چشم‌ها قرار دارند، به ما این امکان را می‌دهند که شکل‌ها، رنگ‌ها، اندازه‌ها، فاصله‌ها، اشیا و فضاها را ببینیم و آن‌ها را تشخیص دهیم.
• حس چشایی: برای اینکه مزه‌های شیرینی، ترشی، شوری و تلخی را درک کنیم و متوجه تفاوت آن‌ها شویم، باید از گیرنده‌های حس چشایی که روی زبان قرار دارند، کمک بگیریم.
• حس لامسه: به کمک حس لامسه که گیرنده‌های آن در پوست و سراسر بدن قرار گرفتند، می‌توانیم احساسات مربوط به کشش، فشار، بافت، دما و درد را احساس و درک کنیم.

درست است که کودکان در دوران ابتدایی و مدرسه با این حس‌ها آشنا می‌شوند، اما بهتر است تا قبل از آن، والدین مسئولیت توضیح حواس پنجگانه برای کودکان و تقویت آن را برعهده بگیرند. با خرید کتاب علمی آموزشی مرتبط با این موضوع و خواندن آن برای کودک می‌توان به درک بهتر این حواس کمک کرد.

اهمیت حواس پنجگانه برای کودکان

توضیح حواس پنجگانه برای کودکان در سنین مختلف اهمیت زیادی دارد؛ زیرا شناخت حس‌های بویایی، چشایی، بینایی، شنوایی و لامسه در آینده بر سلامت روان آن‌ها تأثیر می‌گذارد و باعث شکل‌گیری شخصیت منحصربه‌فردشان می‌شود. حتی با کمک این حواس، دانستنی های علمی برای کودکان هم قابل فهم می‌شود. علاوه‌بر این، دلایل ضرورت آشنایی با حواس پنجگانه برای کودکان عبارتند از:

پرورش حس کنجکاوی

طرح سوال و پیدا کردن پاسخی برای آن، پایه و اساس تمام تحقیقات و اکتشافات علمی هستند. آموزش حواس پنجگانه به کودکان، کنجکاوی طبیعی آن‌ها را نسبت به جهان اطراف تحریک می‌کند. در نتیجه کودکان مشتاق می‌شوند که سوالات خود را بپرسند و به دنبال پاسخی برای آن‌ها باشند.

بهبود ابراز احساسات و همدلی

کودکانی که حواس پنجگانه را به خوبی درک می‌کنند، می‌توانند توصیف دقیق‌تری از ویژگی‌های خود داشته باشند. برای مثال چه چیزی آن‌ها را مضطرب یا خوشحال می‌کند و چه چیزی را دوست دارند یا از چه چیزی متنفر هستند. وقتی کودک احساسات خود را بهتر درک کند، به درک بهتری نسبت به احساسات دیگران هم می‌رسد. در نتیجه تعاملات اجتماعی و همدلی بیش‌تری دارد و واکنش‌های پخته‌تری از خود نشان می‌دهد.

ایجاد عادت‌های سالم

با توضیح حواس پنجگانه برای کودکان در جهت یک زندگی سالم، انتخاب‌های آن‌ها را در آینده تضمین می‌کنید. وقتی کودک طعم غذاهای سالم را بچشد، اتاق یا محیط اطراف خود را تمیز نگه دارد و در جهت حفاظت از خود تلاش کند، تا بزرگسالی به این عادت‌های سالم پایبند می‌ماند.

پرورش تفکر انتقادی

آنچه که باعث اهمیت توضیح حواس پنجگانه برای کودکان می‌شود، کشف روابط علت و معلولی و چگونگی تأثیر حواس بر واکنششان است. این مفهوم، همان تفکر انتقادی است که با افزایش سن، زمینه مناسبی برای نگاه علمی به دنیا و حل مسئله به وجود می‌آورد. البته شما می‌توانید از طریق بازی و ریاضی برای کودکان هم به پرورش مهارت تفکر انتقادی در آن‌ها کمک کنید.

یادگیری بدون تاریخ انقضا

حواس پنجگانه، ابزاری برای برانگیختن عطش کودکان نسبت به علم‌آموزی و یادگیری پیوسته هستند. با به کارگیری این حواس، کنجکاوی کودک درباره علم، طبیعت، تجربیات انسانی و … برانگیخته می‌شود. در نتیجه کودکی که از همین سنین کم متوجه شگفتی‌های احساسات خود می‌شود، در بزرگسالی به دنبال کردن مشاغل در حوزه‌های هنر، پزشکی یا روانشناسی تمایل نشان می‌دهد.

درک بهتر دنیا

حواس پنجگانه به عنوان دریچه‌ای رو به جهان هستی به کودکان کمک می‌کنند که به درک بهتری نسبت به محیط پیرامون خود برسند. کودکان با کمک حس بینایی، ویژگی‌های بصری مانند شکل‌ها، رنگ‌ها، چهره والدین، غریبه‌ها، زشتی و زیبایی را تشخیص می‌دهند. آن‌ها به کمک طعم‌ها و بوها متوجه تفاوت بین مواد مختلف می‌شوند. 

شنیدن آواها و سخن‌ها از طریق حس شنوایی به آن‌ها کمک می‌کند صدای والدین را از غریبه‌ها تشخیص دهند و متوجه پیام‌های صحبت‌های دیگران شوند. همچنین فرمان‌های مغز برای ترس، لذت، دفاع و … از طریق پیام‌های لمسی صادر می‌شوند. بنابراین با توضیح حواس پنجگانه برای کودکان به آن‌ها کمک می‌کنیم که ارتباط عمیق‌تری با جهان اطراف خود داشته باشند.

بهبود یادگیری

یادگیری زمانی اتفاق می‌افتد که یادگیرنده چیزی را حس کند. به کمک حواس، اطلاعات معنای بهتری پیدا می‌کنند و به یادماندنی‌تر می‌شوند. آموزش حواس پنجگانه باعث می‌شود کودکان اطلاعات را به شکل مؤثرتری دریافت کنند و آن‌ها را به خوبی در ذهن بسپارند. برای مثال در آشنایی با گیاهان برای کودکان می‌توانید از حس لامسه کمک بگیرید؛ به این صورت که بافت گیاه را با دست لمس کنند تا نام آن همیشه در خاطرشان باقی بماند.

خودآگاهی و خودمراقبتی

توضیح حواس پنجگانه برای کودکان فراتر از یک مفهوم آموزشی، جنبه حیاتی هم دارد؛ زیرا باعث می‌شود نسبت به خطرات، آگاهی بیش‌تری پیدا کنند. برای مثال لمس اشیای داغ، شنیدن لحن تهدیدکننده، مزه عجیب و رایحه نامطبوع باعث فعال‌سازی احساس خطر در آن‌ها می‌شوند. در نتیجه برای محافظت از خطرات احتمالی، واکنش دفاعی مناسبی از خود نشان می‌دهند.

توسعه مهارت‌های زبانی

وقتی کودک طعم جدیدی را می‌چشد، بوی جدیدی را حس یا وسیله جدیدی را لمس می‌کند، دوست دارد درباره آن به دیگران بگوید. در نتیجه مجبور می‌شود دایره لغات و مهارت‌های ارتباطی مانند زبان بدن خود را گسترش دهد.

تقویت ارتباطات انسانی

حواس پنجگانه برای کودکان می‌توانند ابزاری برای برقراری ارتباط بهتر با والدین، مربیان و دوستان آن‌ها باشند. رفتن به طبیعت، پخت کلوچه در کنار اعضای خانواده و سایر فعالیت‌های حسی علاوه‌بر تقویت این روابط، باعث ساخت خاطرات مشترک میان کودکان و سایر انسان‌ها هم می‌شوند. برای مثال والدین یا مربیان در خانه یا مدرسه با انجام آزمایش علوم ساده برای کودکان می‌توانند از طریق به کارگیری حواس پنجگانه، ارتباطات انسانی در آن‌ها را تقویت کنند.

پذیرش تفاوت‌ها و احترام به آن‌ها

همه افراد در تمام حواس خود به یک اندازه قوی نیستند. برای مثال فردی که شنوایی ضعیفی دارد، از حواس دیگر خود بیش‌تر استفاده می‌کند. با توضیح حواس پنجگانه برای کودکان، به آن‌ها یاد می‌دهید که افراد مختلف از نظر قدرت در این حواس متفاوت هستند و آن‌ها بهتر این موضوع را می‌پذیرند.

تحریک خلاقیت

حواس پنجگانه، پایه‌های اصلی خلاقیت و احساسات در کودکان و حتی بزرگسالان هستند؛ به گونه‌ای که هنرمندان با تکیه بر احساسات خود، مجسمه می‌سازند، نقاشی می‌کنند، موسیقی می‌سازند یا در زمینه ادبیات فعالیت می‌کنند. در نتیجه کودکان هم با یادگیری و درک حواس پنجگانه می‌توانند استعدادهای خود را کشف کنند.

ارتباط عمیق با محیط زیست

یاد دادن حواس پنجگانه به کودکان می‌تواند ارتباط آن‌ها با محیط زیست را هم عمیق‌تر کند؛ زیرا از طریق تماشای زیبایی غروب خورشید، شنیدن صدای خش خش برگ‌ها و استشمام رایحه شکوفه‌ها به آگاهی بیش‌تری از محیط پیرامون خود می‌رسند و تمایل بیش‌تری به حفاظت از محیط زیست خود نشان می‌دهند.

آموزش حواس پنجگانه به کودکان و تقویت آن

هر کودک، ویژگی‌های متفاوتی در حواس پنجگانه دارد و وضعیت او از نظر آمادگی برای یادگیری فرق می‌کند. بنابراین رویکرد توضیح حواس پنجگانه برای کودکان را متناسب با سطح و علایق آن‌ها تنظیم و این آموزش‌ها را به سرگرمی برای کودکان در خانه تبدیل کنید. برای مثال در آموزش حواس پنجگانه برای پیش دبستانی ها که توانایی بیش‌تری در درک این مفاهیم دارند، از کتاب‌ها، فیلم‌ها، موزیک‌ها و بازی‌های تعاملی کمک بگیرید. شما می‌توانید آموزش حس‌های پنجگانه را با راهکارهای ساده زیر انجام دهید.

حس شنوایی

گوش‌های کودکان، بهترین ابزار برای شنیدن صدای خنده‌های دوستان، اعضای خانواده یا حتی صداهای افراد غریبه هستند. شما می‌توانید کودک را به طبیعت ببرید و از او بخواهید تا تمام صداهایی را که می‌شنود، تکرار کند. همچنین بگوید هر صدا متعلق به چه حیوانی است.

حس چشایی

زبان، مهم‌ترین ابزار در کودکان برای تشخیص طعم مختلف غذاهاست. حتی کودک با استفاده از گیرنده‌های چشایی می‌تواند فرق غذاهای سالم و ناسالم را بفهمد. برای این کار کافی است به او بگویید وقتی غذایی بیش از حد شور، تلخ، ترش یا شیرین است، می‌تواند باعث ایجاد بیماری شود. برای توضیح حس چشایی می‌توانید هر بار که سر سفره مشغول خوردن غذا هستید، از کودک بخواهید احساس خود را نسبت به مزه آن توصیف کند.

حس بینایی

مشاهده، یکی از پایه‌های اساسی تحقیق، آزمایش و کشف دنیای اطراف است. به همین دلیل در توضیح حواس پنجگانه برای کودکان هم جایگاه ویژه‌ای دارد. کودکان با استفاده از چشم‌ها می‌توانند رنگ‌ها، شکل‌ها و حرکت‌ها را تشخیص دهند و از آن‌ها در تمام فعالیت‌های خود مانند نقاشی استفاده کنند. شما می‌توانید در خانه یا هر محیطی بیرون از خانه از کودک خود بخواهید که همه چیز را بادقت ببیند و نام برخی از آن‌ها را به شما بگوید.

حس بویایی

کودکان باید از همان سنین کم یاد بگیرند که رایحه‌ها همیشه خوب نیستند و گاهی استشمام همین بوهای مشکوک می‌تواند جان آن‌ها را نجات دهد. هنگام پخت غذا، رفتن به محیط بیرون، خرید گل و … از کودک بخواهید که رایحه‌های مختلف را بو کند. حتی وقتی در حال تعمیر شیر گاز یا اسپری کردن حشره‌کش‌ها هستید هم اجازه دهید کودک، رایحه‌ها را استشمام کند؛ زیرا در این صورت با رایحه‌های بد و خطرناک هم آشنا می‌شود.

حس لامسه

یکی از حس‌هایی که باعث بهبود ارتباط کودک با دنیای پیرامون آن می‌شود، حس لامسه است. عصب‌های حسی زیادی در پوست کودک وجود دارند که به وسیله آن‌ها می‌تواند ویژگی‌های اشیای مختلف مانند نرمی، زبری، گرمی یا سردی را حس کند. وقتی به خرید می‌روید، کودک خود را هم ببرید و پیش از خرید از او بخواهید که اشیای مختلف را لمس کند و نظر خود را درباره آن بگوید.

سخن پایانی

وقتی درباره حواس پنجگانه با کودکان صحبت می‌کنیم، در واقع به آن‌ها کلیدی برای شناخت دنیای اطراف می‌دهیم. این حواس نه‌تنها وسیله‌ای برای یادگیری، بلکه ابزاری برای لذت بردن از زندگی هستند. توضیح حواس پنجگانه برای کودکان کمک می‌کند آن‌ها با دقت بیش‌تری به محیط توجه کنند و تجربه‌های تازه‌ای به دست آورند. پس بیایید با آموزش ساده و جذاب به کودکان نشان دهیم که دیدن، شنیدن، چشیدن، بوییدن و لمس کردن چقدر شگفت‌انگیز هستند. این آغاز مسیری است پر از یادگیری، هیجان و کشف‌های تازه. شما هم می‌توانید با خرید کتاب‌های علمی داستانی و آموزشی از ناشرهای تخصصی کتاب‌های کودک و نوجوان مانند انتشارات هفت و نیم، کودکان را در این مسیر همراهی کنید.

خانه » بلاگ » دانستنی » توضیح حواس پنجگانه برای کودکان | اهمیت و روش های تقویت آن