روزالیند فرانکلین (Rosalind Elsie Franklin) شیمی‌دان و دانشمند انگلیسی بود که گام‌های مهم و شاخصی در علوم شیمی به‌خصوص در راستای کشف ساختار دی‌ان‌ای (DNA) برداشت. یکی از مهم‌ترین ماده‌های مولکول‌های وراثتی انسان و تمامی موجودات زنده، دی‌ان‌ای است. در واقع دستورالعمل‌های ژنتیکی ما و آن‌چه از اجداد و نیاکانمان در چارچوب جسم و ژنتیک خود به یادگار داریم، داخل هسته سلول و دی‌ان‌ای ما جای دارند. دی‌ان‌ای مولکولی با شاخصه‌های ژنتیکی برای توسعه و عملکرد انسان و تمامی جانداران است. این مولکول نقش اساسی در ذخیره‌سازی اطلاعات ژنتیکی دارد و به عنوان حامل ویژگی‌های وراثتی از نسلی به نسل بعد منتقل می‌شود.
دانش در مورد دی‌ان‌ای به پیشرفت‌های بزرگ در پزشکی منجر شده است. تشخیص بیماری‌ها، درمان‌های ژنتیکی، توسعه داروها و حتی پیش‌بینی بیماری‌ها از جمله کاربردهای این علم هستند. مطالعه دی‌ان‌ای به ما کمک می‌کند تا فرآیند تکامل و تنوع زیستی را بهتر درک کنیم؛ همچنین تغییرات در آن می‌تواند منجر به تغییرات در ویژگی‌های انسان و جانداران شود. در حال حاضر این ماده دیگر چیزی ناشناخته و عجیب نیست، اما این شناخت، پیشرفت علم‌پزشکی و ژنتیک به دست افرادی شروع شده که نام آن‌ها برای بسیاری از ما ناآشناست، افرادی که نام آن‌ها در میان برگ‌های کتاب تاریخ پنهان مانده و به چشم کمتر کسی خورده است. یکی از این اشخاص روزالیند فرانکلین نام دارد که قصد داریم در این مقاله با او آشنا شویم و درباره‌ی او بیشتر بدانیم.
زندگینامه روزالیند فرانکلین
روزالیند فرانکلین در ۲۵ جولای سال ۱۹۲۰ در لندن متولد شد. خانم فرانکلین یکی از برجسته‌ترین دانشمندان بریتانیایی است که در نهایت آن‌طور که شایسته‌ی تلاش‌های او بود در زمان حیاتش از او تقدیر نشد و زحمات او بعدها برای همکاران و هم‌عصرانش نمایان شد. درباره‌ی بیوگرافی روزالیند فرانکلین می‌توان گفت که پدر و مادر او افرادی اهل تجارت و جزو شرکای تجاری بانک‌های مهم لندن بودند. با وجود محدودیت‌هایی که به عنوان یک دختر برای او وجود داشت، در کودکی و سال‌های ابتدایی تحصیل علاقه زیادی به ریاضیات و علوم تجربی نشان می‌داد و همین علاقه، ادامه مسیر تحصیلات فرانکلین را مشخص و روشن کرد. او نقش اساسی در شناسایی ساختار مولکول دی‌ان‌ای و آر‌ان‌ای و انواع ویروس‌ها ایفا کرد.
تحصیلات روزالیند فرانکلین
روزالیند در مدرسه دخترانه سنت پائول(St. Paul) درس خواند و بعد برای ادامه تحصیلات خود در رشته شیمی، به کالج نیونهام (Newnham) رفت. این کالج یکی از کالج‌های زنانه دانشگاه کمبریج (University of cambridge) است و با بیش از ۱۵۰ سال قدمت، قدیمی‌ترین کالج زنانه دانشگاه کمبریج محسوب می‌شود. این کالج که به عنوان یک جامعه چندلایه از اساتید برجسته، مربیان، فارغ‌التحصیلان، پژوهشگران و کارکنان محقق، محرک و الهام‌بخش دانشجویان خود است، باعث شکوفایی استعدادها و توانایی خانم روزالیند فرانکلین شد. دانش‌آموزانی که به بیوگرافی دانشمندان و سرگذشت مشاهیر علاقه دارند، می‌توانند با خواندن کتاب علمی کودک و نوجوان عادتی لذت‌بخش و مفید را برای خود بسازند و میزان دانش و عمق اطلاعات خود را افزایش دهند.
کارنامه روزالیند فرانکلین
در سال ۱۹۴۱ روزالیند از کالج نیونهام فارغ التحصیل شد و مشغول تحقیق و پژوهش در آزمایشگاه‌های مطرح و پیشگام در عرصه شیمی شد. در این زمان بود که او بُعد دیگری از توانایی‌هایش در مجموعه تحقیقاتی ذغال سنگ بریتانیا را نشان داد که شامل تحقیقاتی گسترده بر روی خواص ذغال سنگ بود. طی این تحقیقات بود که روزالیند فرانکلین با روشی جدید از تصویربرداری به نام کریستالوگرافی(Crystallography) آشنا شد و در آن مهارت و تخصص پیدا کرد. مهارت بسیار روزالیند در این تکنیک سرانجام به کشف ساختار دی‌ان‌ای رسید.
سال ۱۹۵۱ ابتدای کار خانم روزالیند فرانکلین در دانشگاه کینگز لندن (King’s College London) در شهر زادگاه او بود. این دانشگاه بزرگ‌ترین و پرسابقهترین کالج در رده‌های درجه اول کالج دانشگاهی لندن است. دانشجویان این دانشگاه از فعالیت‌های فوق‌العاده خارج از کلاس در کنار تحصیلات خود بهره‌‌برداری می‌کنند. این فعالیت‌ها، فرصتی عالی برای آشنایی با افراد جدید، توسعه مهارت‌ها و کسب تجربه هستند. کینگز لندن با تاریخچه‌ای پر از افتخارات، یک مرکز آموزشی و تحقیقاتی برجسته است.
ماجرای عکس معروف ۵۱
روزالیند فرانکلین در دانشگاه کینگز لندن مشغول به تحقیقات بر روی پرتو ایکس(X-ray) در برخورد با مولکول دی‌ان‌ای شد. یک سال بعد او و همکارانش با عکس‌برداری از این مولکول توسط دستگاه ایکس‌ری نشان دادند که دی‌ان‌ای بیش از یک رشته دارد و دیگر ابعاد مولکول را نمایان کردند. درنهایت این عکس منجر به تولید مدلی از دی‌ان‌ای و تحقیقات بیشتر و گسترده‌تر شد.
چندی بعد همکار او یکی از عکس‌های روزالیند را که توسط خودش از دی‌ان‌ای گرفته شده بود و الگویی بسیار مهم از ساختار DNA بود، به دو محقق شناخته‌شده‌ی دیگر نشان داد. این عکس شاخص که به نام عکس ۵۱ شناخته شد، بدون اطلاع روزالیند با نام واتسون و کریک در نشریات به چاپ رسید. شفاف‌ترین عکس دی‌ان‌ای یعنی عکس ۵۱ باعث شد دیگر دانشمندان بتوانند به مدلی از چگونگی ساختار دی‌ان‌ای برسند. این عکس با استفاده از پرتو ایکس گرفته شده و نشان‌دهنده‌ی ساختار یک مارپیچ سه‌گانه است.آن دو بعدها در مصاحبه‌های خود اعلام کردند که تحقیقات روزالیند کامل نبوده و به او نیز اشاره کردند، اما در هر صورت اعتبار این یافته‌های مهم که کار روزالیند فرانکلین بود، به نام واتسون و کریک و ویلکینز ثبت شد و شیرینی این دستاورد به کام خود روزالیند نرسید.
سرطان و پایان زندگی روزالیند فرانکلین
سال ۱۹۵۶ روزالیند متوجه ابتلا به سرطان خود شد. او با توجه به روحیه تلاشگر خود روش‌های درمانی متفاوت و گوناگونی را برای مبارزه با بیماری و درمان سرطان پیش گرفت؛ اما متاسفانه هیچ‌کدام از آن‌ها در این مبارزه یاری‌دهنده او نبودند و در نهایت او تسلیم سرطان شد. سرانجام صفحه آخر کتاب زندگی نامه روزالیند فرانکلین رسید؛ بعد از دو سال تحمل بیماری روزالیند در سال ۱۹۵۸ زمانی که تنها ۳۸ سال سن داشت بر اثر ابتلا به سرطان تخمدان جان خود را از دست داد، آن هم زمانی که در آستانه دریافت جایزه‌ی نوبل بود.
بیشتر بخوانید: اگر به زندگینامه مشاهیر علاقه دارید و دوست دارید بدانید چه سرنوشتی داشته‌اند، پیشنهاد می‌کنیم حتما بیوگرافی داوینچی را بخوانید تا دقیق‌تر بدانید لئوناردو داوینچی کیست و چه دستاوردهایی داشته است.
سخن پایانی
در روزگاری که جنسیت‌زدگی هنوز در تمامی جوامع پررنگ بود و ورود زنان به عرصه‌های علمی سخت و عجیب شمرده می‌شد، روزالیند از زنان پیشگام و دانشمند عصر خود بود که با وجود عمر کوتاهی که داشت دستاوردهای ارزشمند و قابل تقدیری از خود به جای گذاشت، هر چند این ارزشمندی بعد از مرگ او به درستی دیده شد و خودش طعم شهرت را نچشید.
بعدها با ادامه تحقیقات و گسترش آن‌ها نقش به‌سزای خانم روزالیند فرانکلین در کشف دی‌ان‌ای به اثبات رسید. امروزه با استفاده از دی‌ان‌ای مصنوعی محققان به پیشرفت‌های چشمگیر و قابل توجهی در مبارزه با سرطان دست یافته‌اند. این روش‌های نوآورانه زمینه‌ای را برای درمان بیماری سرطان و توقف ادامه رشد سرطان، فراهم می‌کند. داروهایی مبتنی بر اسید نوکلئیک یا همان دی‌ای‌ان می‌توانند به عنوان راه جدید در درمان سرطان موثر باشند و دوران تازه‌ای را در تولید داروهای درمان سرطان آغاز کنند. اگر این روزها سرطان دیگر نقطه پایان زندگی نیست، بی‌شک ادامه داشتن داستان زندگی بیماران، مدیون تلاش و تحقیقات روزالیند فرانکلین است.
