چرخه آب چیست؟ مراحل + راههای آموزش به کودکان
حدود 70 درصد از سطح زمین و بخش قابل توجهی از بدن انسان را آب تشکیل میدهد. آیا میدانستید همین آبی که امروز مینوشید، قبلا روی کره زمین بوده و فقط سفر کرده است؟ این سفر دائمی، چرخه آب نام دارد و با تکرار در هر روز و هر لحظه به زنده نگه داشتن ما کمک میکند. در این مقاله، همراه ما باشید تا توضیح دهیم که چرخه آب چیست و چگونه میتوان این مفهوم را به کودکان آموزش داد. علاوهبر این شما میتوانید با خرید کتابهای علمی آموزشی مرتبط با سن کودکان یا نوجوانان، آنها را از حقایق بیشتری آگاه کنید.
چرخه آب چیست؟
چرخه آب به زبان ساده یعنی رفتوبرگشت یا جریان همیشگی آب بین زمین، رودخانهها، اقیانوس، نهرها و جو از راه تبخیر، تشکیل ابر و باران. آب همیشه در اطراف و بالای زمین میچرخد و همینطور با حرکت خود از حالت مایع به گاز و بعد به حالت مایع درمیآید. البته گاهی این مایع هم سرد و تبدیل به جامد میشود. چرخه آب در طبیعت میلیاردها سال است که جریان دارد و برای ادامه زندگی ما از اهمیت زیادی برخوردار است. از آن زمان تا کنون آب تمیز شده و منابع زمین از طریق همین فرایند طبیعی در حال تجدید شدن هستند.
این موضوع را به خاطر بسپارید که نحوه توضیح چرخه آب برای کودکان مانند چرخه زندگی کفشدوزک و سایر مفاهیم علمی بر اساس گروه سنی آنها فرق میکند. برای مثال چرخه آب کلاس اول فقط شامل تصاویر و توضیحات ساده است تا کودکان متوجه شوند که آب در طبیعت در حال چرخش است و تمام نمیشود. البته برای توضیح چرخه آب چیست کلاس سوم از توضیحات دقیقتری استفاده شده که شامل مراحل و ارتباط آن با محیط زیست است.
مراحل چرخه آب
اکنون که با خلاصه چرخه آب آشنا شدید، بهتر است مراحل آن را هم به صورت دقیق یاد بگیرید. در چرخه آب کلاس سوم هم به این مراحل اشاره شده که عبارتند از:
- تبخیر: خورشید، آب رودخانهها، اقیانوسها و دریاچهها را گرم میکند. در نتیجه آب بخار میشود و در جو به سمت بالا حرکت میکند.
- تراکم: بخار آب در هوا، سرد و به قطرههای کوچک مایع تبدیل میشود. در نتیجه ابرها به وجود میآیند.
- بارش: اگر مقدار زیادی از آبها متراکم شوند و هوا نتواند وزن آن را تحمل کند، آبها از ابرها به صورت تگرگ، برف یا باران به سمت زمین میآیند. اگر همزمان با بارش باران، نور خورشید هم بتابد، رنگین کمان در آسمان ظاهر میشود. آیا میدانید رنگین کمان چگونه تشکیل میشود؟
- نفوذ: با بارش آب به صورت باران، تگرگ یا برف، مقداری از آب آن به درون زمین نفوذ میکند.
- رواناب: بخشی از آب که در زمین نفوذ نمیکند، در رودخانهها، نهرها، دریاچهها و… جاری میشود.
- تعریق: گیاهان، بخشی از آب را از خاک میگیرند و به شکل تبخیرشده به خصوص از بخش برگها به هوا برمیگردانند.
بیشتر بخوانید: برای آشنایی بیشتر با فرآیند چرخه آب، آشنایی با گیاهان برای کودکان را بخوانید.
اهمیت چرخه آب
فراوانی و تحویل به موقع آب، موضوعی حیاتی برای تأمین نیازهای جامعه و اکوسیستمهاست. برای مثال آب بر شدت تنوع و تغییرات آبوهوای کره زمین تأثیر میگذارد و چرخه آب در حوادث شدیدی مانند خشکسالی و سیل روی زمین، موضوعی کلیدی به حساب میآید. همچنین انسانها برای کاربردهای صنعتی، کشاورزی، آشامیدن، دفع زباله، انرژیهای آبی و تفریح از آب استفاده میکنند.
این روزها رشد جمعیت، توسعه شهرنشینی و آلودگی باعث شدند منابع آب بسیاری از مناطق در حالت تخلیه قرار بگیرند که تغییرات آبوهوایی و تغییرات مؤثر بر چرخه هیدرولوژیک هم این وضعیت را بدتر میکنند. به همین دلیل، آشنایی با چرخه آب و مراحل آن به عنوان یکی از دانستنی های علمی برای کودکان ضروری است.
آموزش چرخه آب به کودکان
برای اینکه فرآیند چرخه آب را به کودکان در سنین مختلف آموزش دهید، باید از روشهای مختلفی مانند کاردستی، رنگآمیزی یا حتی آزمایش علوم ساده برای کودکان کمک بگیرید. شما میتوانید تصاویر زیر را دانلود کنید و از کودک بخواهید که آنها را رنگ کند. در این بین، مراحل چرخه آب را توضیح دهید. حتی از کودک بخواهید که فرآیند آن را روی یک کاغذ بکشد و رنگآمیزی کند.
کاردستی چرخه آب
ساخت کاردستی هم یکی از خلاقانهترین راههای آموزش چرخه آب برای کودکان است که برای انجام آن فقط به یک بشقاب یکبار مصرف، یک کاغذ و پونز نیاز دارید. شکل این فرآیند را مطابق تصویر زیر روی یک کاغذ بکشید و به بشقاب یکبار مصرف بچسبانید. سپس عقربه و قطره آب را که مطابق شکل از روی کاغذ برش زدید، به وسیله پونز وسط بشقاب قرار دهید. اکنون با چرخش قطره آب در هر مرحله میتوانید بخشهای مختلف این فرآیند را توضیح دهید.
آزمایشهای چرخه آب
آزمایشهای مختلفی برای توضیح چرخه آب به کودکان وجود دارند که ما در ادامه، 2 نمونه از معروفترین آنها را توضیح میدهیم. شما میتوانید برای انجام آزمایشهای بیشتر، کتاب آزمایش های علمی برای کودکان را بخرید و آزمایشهای مرتبط با این مفهوم را همراه کودک انجام دهید.
آزمایش اول
کودک این آزمایش را باید با کمک بزرگترها انجام دهد و برای اجرای آن به وسایل زیر نیاز دارد:
- کتری
- لیوان یا کاسه
- سینی استیل یا درپوش فلزی
- یخ
- آب
- اجاق گاز برای حرارت
ابتدا کمی آب داخل کتری بریزید و آن را روی حرارت بگذارید. لیوان یا کاسه را با فاصله از آن قرار دهید. روی سینی استیل یا درپوش فلزی، چند تکه یخ بریزید. وقتی بخار آب از کتری خارج شد، سینی را مقابل دهانه آن (بخشی که بخار آب از آن خارج میشود.) قرار دهید. اکنون میبینید که بخار آب بعد از برخورد به سطح سینی یا درپوش به قطرات آب تبدیل میشود و داخل لیوان یا کاسه میریزد.
آزمایش دوم
آزمایش دوم خیلی سخت نیست و برای انجام آن به وسایل زیر نیاز دارید:
- بشقاب
- لیوان
- پلاستیک شفاف
- مقداری آب
مقداری آب را درون بشقاب بریزید و پلاستیک شفاف را روی آن بکشید. بشقاب را در یک محیط گرم و در معرض نور آفتاب قرار دهید. بعد از گذشت زمان کمی، میبینید که قطرات آب بخار شدند و به پلاستیک چسبیدند. سپس به شکل قطرههای آب از پلاستیک جدا میشوند و داخل بشقاب میریزند.
بیشتر بخوانید: توضیح حواس پنجگانه برای کودکان؛ اهمیت و روش های تقویت آن
سخن پایانی
در این مقاله، با مفهوم چرخه آب آشنا شدیم؛ فرآیندی که یادآوری زیبایی است برای نمایش پیوند همه چیز در طبیعت. شناخت این چرخه به کودکان یاد میدهد که آب همیشه در سفر است، از شکلی به شکل دیگر تغییر میکند و دوباره به زندگی ما بازمیگردد. از آنجایی که نحوه مصرف ما در کنار تغییرات آبوهوایی میتوانند بر روند این چرخه تأثیر بگذارند، باید سعی کنیم در استفاده صحیح از آن کوشا باشیم. برای دانستن حقایق بیشتر، سایر مقالات ما در مجله انتشارات هفت و نیم را بخوانید یا کتابهای انتشارات هفت و نیم به عنوان ناشر تخصصی کتابهای کودک و نوجوان، سفارش دهید.
